Ömrüm öğrenmekle geçti

TerraNova

New member
Doğan Selçuk ÖZTÜRK

● Yavuz Beyefendi, sizi tanıyabilir miyiz? 60 yıllık iş hayatınıza neler sığdırdınız?


Seksen iki yaşındayım. Ömrüm öğrenmekle geçti. İş ömrümün yarısı devlette, yarısı özel dalda… Baba konutumda sevgiyi, saygıyı, disiplini, tevazuyu ve Cumhuriyet çocuğu olmanın ne demek olduğunu öğrendim. Eğitimci bir aile ortasında yetiştiğim için fazlaca memnunum. Yatılı okullarda, Konya Lisesi ve Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde, paylaşmayı, dayanışmayı ve yetinmeyi öğrendim. Yatılı okumasaydım bu biçimde bir kazanımım olmayacaktı diye düşünüyorum.

Yaklaşık beş sene süren yurt haricindeki lisansüstü tahsil senelerımda rekabeti öğrendim. Direnmeyi de… Zira kıt kaynaklarla oralarda yaşıyorsunuz, beraberinde kendinizi ispat etmek durumunda kalıyorsunuz. Araştırmayı, en kıymetlisi kütüphanelerde araştırma yapıp ödev yazmayı öğrendim. Sorgulamayı biraz üzülerek söylüyorum oralarda öğrendim.

Maliye müfettişliği dönemimde -bunu övünerek söylüyorumdevlet denen o kompleks yapıyı tanıdım. Onun için kendimi şanslı addediyorum. daha sonra Merkez Bankası yıllarım geldi. 1976-86 yılları içindeki periyotta parayla tanıştım ve paranın gücünü gördüm. Paraya imza attım tabiri caizse. 1986-1989 yılları içindeki Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı dönemimde devletin parasının nasıl harcandığını ya da nasıl harcanmaması gerektiğini öğrendim. Orası politik baskılara açık bir yerdi ve orada devletin parasına sahip çıkmayı öğrendim.

Son otuz yılda da özel dal mensubu olarak İstanbul’dan Ankara’ya bakmayı öğrendim. Ankara’dan İstanbul’a bakış farklı, İstanbul’dan Ankara’ya bakış farklı, bana ikisi de nasip oldu. İkisinin içinde bir istikrar sağladığımı zannediyorum.

ANLATIYORUZ FAKAT İKNA OLMUYORLAR

● Bürokrasi döneminizden anılarınızla başlayalım mı?


Bildiğiniz üzere 24 Ocak kararları Türkiye’nin dışa açılmasında, liberalleşmesinde değerli bir dönüm noktasıydı. Biz bürokratlara bu dönüşümü yurt dışı seyahatlerde tanıtma, Türkiye’nin yeni bir periyoda girdiğini anlatma ve alışılmış ki yurt haricinden kredi sağlama misyonu verilmişti. Bir IMF toplantısı sırasında Özal, New York’ta Amerikan Basın Kulübü ile bir ortaya gelerek bir konuşma yaptı. Salon gazetecilerle doluydu. Soru karşılık kısmına geçildi. Sorusu olan var mı diye sordu. Etrafa bakındım, daha kimse parmağını kaldırmadan ben varım dedim. O sırada Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarı idim. Şaşırdı Turgut Beyefendi. Hayrola buyur Yavuz Beyefendi dedi. “Efendim, bize buradaki bütün bankacılar tıpkı soruyu soruyor. Yanıtımız onları pek ikna etmiyor” dedim. Nedir o soru dedi. “Turgut Özal varken bu programın bir manası oluyor, yarın Turgut Özal giderse bu programı siz sürdürebilecek misiniz?” diyorlar. Elimizden geldiğince anlatıyoruz lakin ikna olduklarına kani değiliz. Buyurun siz anlatın, sizden daha sonra ne olacak dedim. Evvel bir sessizlik, daha sonra da bir gülüşme oldu. Turgut Özal da alışılmış kıvrak zekasıyla anlattı. “Bu iş millete mal olmuştur, bürokrasiye mal olmuştur. Temelleri sağlamdır.” Hiç unutmuyorum o şaşkınlığını. Bugün bile nasıl, hangi cüretle yaptım bilmiyorum.

● Merkez Bankası döneminizden gülümseyerek hatırladığınız bir hatıranızı anlatabilir misiniz?

Merkez Bankası’nda Almanya’da çalışan çalışanlarımıza yönelik bir Dresdner Bank hesabı vardı ve çalışanlarımıza tasarrufl arını Türkiye’ye aktarsınlar diye yüksek faiz verirdik. Dresdner Bank’la bir muahedemiz vardı. Personellerimiz paralarını Dresdner Bank’a yatırır, o paralar Merkez Bankası hesabına geçer, biz de emekçilerimize olağanda Almanya’daki Deutsche Mark faizi yıllık üç ise yüzde beş-yedi faiz verirdik. Dresdner Bank da aldığı risk karşılığında toplanan paranın yüzde ellisini mevduat olarak elinde meblağ, bize yüzde üç faiz verirdi. Kontrgaranti üzere topladığımız paranın bir kısmı orada dururdu.

O yıllar yetmiş sente muhtaç olduğumuz yıllardı. Bir orta petrol faturalarını bile karşılayamaz biçimdeydik. Çok sıkışmıştık. Başbakan Demirel “Ne yapın edin bir kaynak bulun” dedi.

Otuz-kırk milyon dolar fiyatında petrol almak zorundayız ülke olarak. bu biçimde daha lider yardımcısıydım, Allah rahmet eylesin Osman Şıklar liderdi. “Dresdner Bank ile görüşelim. Kontrgaranti olarak tutulan ölçüden elli milyon Marklık bir kısmı hür bıraksınlar. Biz onlara öteki türlü teminat verelim fakat şu petrol hadisesini halledelim” dedik. O hesaplara bakan Türk dostu bir yönetici vardı. İsmini bugün bile unutmuyorum, Bay Orth. Yarı Türkçe de bilirdi ve Türkiye’yi hayli severdi. Temmuz yahut Ağustos ayıydı. Ofisini aradık, dediler ki Bay Orth izinde. Nerede? Türkiye’de. Adam oysaki Şile’yi epeyce severmiş. Her yaz Şile’ye gelirmiş çoluk çocuğuyla. Osman Beyefendi bana “Yavuz atla Şile’ye git. Bay Orth’u bul ve mevzuyu kendisine anlat” dedi. Süratle Şile’ye ulaştım. Kaldığı moteli sordum öğrendim. Gittim. Dediler ki plajda ailesiyle. Öğlenin sıcağı. Ben kravatlı, kadro elbiseliyim, mayolu insanların içinden yürüyerek kıyıya gittim. Orth’u buldum. Beni görür görmez ayağa kalktı. “Mr. Canevi ne yapıyorsun burada?” dedi. Dedim seni arıyorum. Anlattım kederimizi. Yarım saatte telefonla kederimizi halletti ve biz o krizi bu türlü atlattık. Ancak benim ekip elbiseyle plajda beşerler içinden gidip de mayolu Orth’u bulmam görülmeye kıymet bir görüntüydü. Sağ mı bilmiyorum; Allah selamet versin Türk dostu bir insandı.

● Bankacılara ihtar niteliğinde olacak başınızdan geçen bir olayı anlatabilir misiniz?

Sıkıntı vakit içinderda birtakım “uyanık” yabancılar Türkiye’ye de gelir, birtakım siyasetçileri tesir altına alırlar. Derler ki “Size şu kadar kredi bulalım, bizi Merkez Bankası Lideri ile, Maliye Bakanı ile tanıştırın.” Biz bu cins teklifl eri elimizin zıddıyla iterdik. Gerisinden bir şey çıkmazdı zira. Bir gün Sayın Demirel direkt bana telefon etti. bu biçimde Merkez Bankası Lider Yardımcısıydım. “Yavuz Beyefendi epey güvendiğim yakın bir dostum Türkiye’ye bir milyar dolar kredi bulmuş. Lütfen kendisine yardımcı ol, bunu da kimse bilmesin, ortamızda kalsın.” dedi. Pekala dedim. İşaret ettiği şahısla görüştüm. Bana dedi ki “Çok güvendiğimiz bir dostumuz Türkiye’ye bir milyar dolar kredi bulacak, koşullarını bilmiyorum lakin sizi görüştürmek istiyoruz.” Nerede görüşeceğiz? Fransa’da. Nasıl görüşeceğiz? Siz atlayıp gideceksiniz, size bir adres ve telefon numarası vereceğiz. Cannes’da bana bir adres verdiler. Osman Beyefendi ile de görüşüp onay aldım ve yola koyuldum. İlgili şahısla bir ofiste buluştuk. Oda daima koca koca klasörlerle doluydu. Adam klasörleri gösterip “Bu Ekvador’un belgesi, onlara bir milyar bulduk. Bu Panama’nın evrakı, bunlara beş yüz milyon dolar bulduk.” diye anlatıyordu. Sonunda baklayı çıkardı ağzından ve bizden kredi görüşmeleri için yetki istedi. Bu numarayı biliyordum. Şöyle ki, işte bilmem şu şirkete Türkiye Cumhuriyeti’ne bir milyar dolar kredi bulmak üzere yetki verdik diyeceğiz, onlar da aldıkları yetki evrakı ile gidip banka banka dolaşacaklar. Kendi kurullarını da ek edip kredi arayacaklar. Bu çeşit bir teklife hazırlıklıydım. Dedim ki “Tamam. Biz bu belgeyi size veririz ancak siz evvel bize bu paranın varlığını bir İsviçre bankasından teyit edin.” daha sonrasında tekrar o adamı ne gördüm ne de kendisinden bir ses çıktı. bu biçimde devirlerde ortaya çıkan bu tip beşerler konusunda hayli dikkatli olmak lazım.

● Özel bölüm deneyiminize dair bir anınızı dinleyebilir miyiz?

Ankara’daki yapıyla anlaşamayıp Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcılığına kaçtım 1979-81 içinde. Garanti Bankası o tarihlerde Koç ve Sabancı ortaklığındaydı. Bankadaki birinci haftamda bir ileti geldi. Dediler ki Rahmi Koç’un sizden bir ricası var. Nedir? O tarihlerde Dünya Bankası Türkiye’ye yılda 300-400 milyon dolar civarında program kredisi verirdi. Rahmi Beyefendi program kredisi hakkında bir not istiyor sizden dediler. Ankara’dan yeni gelmiştim. Elimin altında her türlü bilgi ve rapor vardı. Oturdum 15-20 yirmi sayfalık hoş bir not hazırladım. Zarfl ı belge içerisinde Rahmi Bey’e gönderdim. Sonraki gün Rahmi Bey’den bir not geldi. “Yavuz Beyefendi benim bu raporu okuyacak vaktim yok. Bana iki sayfalık özet not gönderir misiniz?” bu biçimde başıma dank etti ki özel dalda olay diğer türlü dönüyor. Gerçekten Rahmi Bey’in o notu benim özel dalda rehberim oldu. O notu bugün bir hatıra olarak saklıyorum. Allah sıhhat versin, kendisiyle ne vakit görüşsek o günleri yad ediyoruz.

“Türkiye’de en kıt kaynak, karar verme yeteneğidir”

● İktidarın sevapları siyasete, günahları bürokrasiye yazılır. Siz nasıl bakıyorsunuz bu duruma?


1980’lerin başlarında Türkiye Odalar Birliği Ankara’da bir konferans dizisi hazırlamıştı. Lider Ali Coşkun beni de konuşmacı olarak davet etmişti. Konuşmama bir fıkrayla başlayacağım dedim. Moskova’da bir kutlama merasimi sırasında yabancı bir devlet lideri ile Sovyetler Birliği Komünist Partisi Sekreteri Brejnev yan yana oturuyorlar ve merasimi seyrediyorlar önde. Askeri araçlar, ağır mekanize birlikler, füzeler vs geçiyor, askerler rap rap rap yürüyorlar. Yürüyüş kıtasının en sonunda bir bölük siyah ekip elbiseler ortasında kravatlı adam da rap rap rap yürüyorlar. Misafi r devlet lideri soruyor: “Yoldaş bu öndekiler tamam da, geridekiler kimler?” Brejnev yanıt veriyor: “Onlar bizim bürokratlarımız. Onların tahrip gücü öndekilerden çokdır.” Odalar Birliği’nde bunu anlatınca bir kahkaha patladı. Doğal hava yumuşadı. O gün bugün ne vakit Ali Bey’i görsem şu fıkrayı tekrar anlatsana der. Turgut Özal, “Türkiye’de en kıt kaynak, karar verme yeteneğidir. Bürokratın icabında karar verecek hamaseti kazanması lazım” sıkıntısı. Bizler o havada gerçekten rahat bürokratlık yaptık o periyotta ve bürokratlığın keyfine vardık tabiri caizse.
 
Üst