TerraNova
New member
Gurur OĞUZ – Hakan GÜLDAĞ – Vahap MUNYAR
Sabancı Üniversitesi Rektörü Prof. Yusuf Leblebici, “Gündem Özel” sorularımızı yanıtlarken vakıf üniversitelerinin devlet üniversiteleriyle bir arada Türkiye’nin yüksek tahsil çıtasını üste çıkardığını söylemiş oldu. Prof. Leblebici, “Gerçek manada ‘vakıf’ üniversitesi olarak faaliyet gösteren kurumlar ile ‘özel’ üniversiteler içindeki farkın en kısa vakitte netleştirilmesinde büyük yarar görüyorum” dedi. Prof. Leblebici, her ile bir üniversite açılmasını da şu biçimde kıymetlendirdi: “Üniversite sayısının artması, Anadolu’da maddi imkansızlıklar yaşayan gençlerimizin üniversite tahsiline rahat erişimini sağlayabilmek açısından kıymetli.”
Sabancı Üniversitesi Rektörü Prof. Yusuf Leblebici’ye sorularımız ve cevapları şu biçimde:
ÜNİVERSİTE ÇITASI YÜKSELDİ
● Ülkemizdeki önde gelen vakıf üniversitelerinden birini yönetiyorsunuz. Vakıf üniversiteleri, yüksek tahsile nasıl bir tesir yaptı? Yüksek tahsil çıtası daha mı üstlere çıktı? Yoksa önde gelen devlet üniversitelerinin karşısında fazlaca önemli varlık gösteremediler mi? Vakıf üniversitesi modeli hakikat kurgulanmış mıdır?
Vakıf üniversitelerinin, ülkemize her alanda, devlet üniversiteleri birlikte, işleyen sistemin ortasında bir bütün olarak, olumlu katkılarda bulunduğunu ve yüksek tahsilin çıtasını üste çıkardığını düşünüyorum. Vakıf üniversiteleri kurucularının maksadı ve vizyonu doğrultusunda farklı öğretim modelleri ile eğitim ömrüne başlıyorlar. Bu epeyce uzun bir yol ve bu uzun seyahat sırasında günün kaidelerine göre gelişebilen, değişime ayak uydurabilen sürdürülebilir modelleri tercih etmek epey kıymetli ve değerli… Lakin birebir vakitte, gerçek manada “vakıf ” üniversitesi olarak faaliyet gösteren kurumlar ile “özel” üniversiteler içindeki farkın da en kısa vakitte netleştirilmesinde büyük yarar görüyorum.
Vakıf üniversiteleri, eğitim uygulamalarının çeşitliliği, yabancı lisanda eğitim, iş dünyası ile entegrasyon alanlarında fark yaratıyor. Ayrıyeten öğrenci-akademisyen irtibatı, öğrenci başına düşen eğitim takımı, araştırma ve bilimsel çıktılar ile yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri açısından da değerli katkılar sunuyor ve bir manada “çıtayı belirleyici” rol üstleniyorlar. Türkiye’nin genç ve dinamik nüfusunun oluşturduğu öğrencilerin aldıkları bu kaliteli eğitim, onların birer dünya vatandaşı olarak çağı yakalamasını sağlayacak. tıpkı zamandavlet üniversitelerinin tıpkı vakitte vakıf üniversitelerinin, daima bir arada çalışarak, eğitim kalitelerini daha da artırarak, Türk yükseköğretim sistemini dünyanın en güzel üniversiteleri ile rekabet eder hale getireceğine inanıyorum.
Sabancı Üniversitesi olarak biz de yarını, belirlediğimiz stratejik hedefl erimiz doğrultusunda inşa ediyoruz. 2023 Stratejik Planımız ile ana stratejimizi, “Seçilmiş global ve bölgesel meseleleri çözmek ve çözecek insan yetiştirmek” olarak belirledik. Bu kapsamda seçtiğimiz alanlarda üniversitemizin, bölümlerle ve sivil toplumla etkileşimini geliştirmek önceliğimiz. Mevcut meselelerin tahlili, yenilikçi uygulamalar ve teknolojiler geliştirebilmek, yeni araştırmaları teşvik edebilmek odağıyla hareket ederken, teşebbüsçü ruhu da destekleyen araştırma merkezlerimiz ve forumlarımızda, ülkemizin ve dünyanın geleceğini şekillendirecek araştırmalara imza atıyoruz. Öğrencilerimiz, katkı verdikleri ve katıldıkları bu çalışmalar yardımıyla çabucak her kesimde profesyonel bir iş ağı kurma imkânına da kavuşuyor. Nano teknoloji, kompozit teknolojileri, siyaset araştırma merkezi, toplumsal cinsiyet ve bayan çalışmaları, iklim ve güç çalışmaları üzere Sabancı Üniversitesi’ne mahsus 8 merkez ve 2 forumumuzun yanı sıra nano mühendislikten güç teknolojileri ve moleküler biyolojiye, bir daha üniversitemiz bünyesinde yer alan laboratuvarlarımızla da bilimsel çalışmalarımızı geliştiriyor ve destekliyoruz. Sanayi işbirliklerimiz kapsamında kesimlerdeki teknoloji ve Ar-Ge muhtaçlıklarının tespiti, mevcut teknolojilerin düzeylerinin yükseltilmesi, Ar-Ge için hibe fırsatlarının araştırılması üzere süreçler yürütülüyor.
Vakıf üniversitelerinde eğitim görüp sonrasındasındasında yurt dışına gitmek, öğrenciler için daha kolay olabiliyor. Lisanlar okulumuzda öğrenciler yalnızca İngilizce değil, dileyen öğrenciler İspanyolca, Almanca, Fransızca, Rusça üzere farklı lisanları de öğrenme bahtına sahipler. Öğrencilerimiz bunu âlâ fırsata dönüştürüyor. Mezunlarımızın yüzde 22’si yurt haricinde dünyanın tanınmış kuruluşlarında misyon alıyor.
ÜNİVERSİTE SAYISI FAZLA DEĞİL
● Hükümet, üniversite eğitiminde “fırsat eşitliği” argümanıyla Türkiye’nin dört bir yanında üniversitelerin açılmasını sağladı. Ülkemizdeki üniversite sayısı 200’ü aşıyor. Bu kadar üniversite fazla mıdır? Her vilayette üniversite olması “fırsat eşitliği” yaratabilir mi? “Doğru denge” nasıl belirlenebilir?
Nüfusu 85 milyona yaklaşan ve süratle gelişen bir ülke için, üniversite sayısının fazla olmadığını düşünüyorum. Üniversite sayısının artması, bilhassa Anadolu’da maddi imkansızlıklar yaşayan gençlerimizin tahsile rahat erişimini sağlayabilmek açısından değerli. Fakat kimi üniversiteler ülkenin muhakkak gereksinimlerine yanıt verirken, birtakım üniversitelerin de dünya ölçülerinde rekabet edecek seviyede çalışmalar yapmalarının öngörülmesi ve bunun önünü açacak düzenlemelerin getirilmesi beklenebilir. Yanlışsız istikrarın ise, kelam konusu üniversitelerde, verilen eğitimin kalitesi ile ortaya konan bilimsel çıktıların ve yapılan araştırmaların ölçümlenmesinin yanı sıra mevcut istihdam datalarının yanlışsız okunması ile kurulabileceğini düşünüyorum. Bunun için de ülkemizdeki kesimlerin istihdamda muhtaçlıklarının belirlenmesi; gereksinim fazlası öğrenci taleplerinin, kısımlarda yahut programlarda kontenjan sınırlandırmasıyla diğer alan ve kısımlara yönlendirilmesinin sağlanması faydalı olur. süratle gelişen teknolojinin süratli gelişimi ile gelecekte azalması, artması yahut ortadan kalkması öngörülen mesleklerin de kontenjanları belirlemek açısından yanlışsız okunması; üniversitelerdeki eğitimin yarınının gereksinimlerini karşılayacak ölçek ve kapsamda bir daha kurgulanması kıymet yaratacaktır.
Biz öğrenci, öğretim üyesi ve program sayımıza bakıldığında küçük bir üniversiteyiz. bu biçimde kalmayı da hedefl iyoruz. Biz topluma yarar sağlayacak alanlarda insan yetiştirme maksadıyla yalnızca belirli alanlardaki programlarımıza yoğunlaştık ve bu alanlarda da Türkiye’nin en âlâ eğitimini verme konusunda iddialıyız. Mezunlarımızın birinci yıl ortasında istediği işte çalışma oranı yüzde 97.
GEREKİRSE ÖTEKİ ÜLKELERDEN KALİTELİ ÖĞRETİM ÜYESİ ÇEKELİM
● Ülkemizdeki üniversitelerin akademik birikimi açısından dünya sıralamalarında pek de hedeflenen yerde olamadığı görülüyor. Dünyada sıralamalarda öne çıkabilmeleri için neler yapmak gerekiyor? İnsan kaynağında mı yetersizlik var? Fonlar mı yetersiz kalıyor?
Dünya sıralamaları biroldukca farklı kategoride gerçekleştiriliyor ve ağır rekabet var. Bu sıralamalarda alınan puanlar doğrultusunda üniversitelerimizin eksik olduğu alanları belirleyip kendilerini geliştirmesi gerekiyor. Sıralamalardaki en büyük kriterlerden biri olağan olarak ki üniversitelerin araştırmaları, araştırmalara ait yayınlar ve atıfl ar. Bu doğrultuda daha epey çalışmalı ve daha fazlaca ve nitelikli araştırmaya imza atmalıyız. Ayrıyeten kamu, sanayi ve üniversiteler içindeki bağın daha da güçlenmesi, her üniversitenin odak alanları belirlemesi, sıralamalarda üstlere tırmanmaya yardımcı olacaktır. Dünya üniversiteleri sıralamalarına bakınca bilim, iktisat ve refah manasında daha gelişmiş olan ülkelerin üniversitelerinin üst sıralarda olduğu görülüyor. İnsan kaynağımızda bir sorun olduğunu düşünmüyorum, bilakis hayli kaliteli ve düzgün yetişmiş bir insan kaynağına sahibiz. Bu ülkede yetişen öğrenciler, belli bir çizginin üzerindeyse ve gerekli altyapı ile donatılmışlarsa, dünyanın her yerinde epeyce başarılı olabiliyorlar. Bir ülkedeki tüm üniversitelerin tıpkı çizgide olması beklenmemeli. Kimileri, dünya çapında ses getirecek çalışmalar yapabilirler, bunun örneklerini de görüyoruz. Türkiye’den 3-4 üniversite, dünya klasmanında yer alabilecek nitelikte. Sorun yalnızca finansmandan ibaret değil fakat kaliteli öğretim üyelerinin de gerekirse öteki ülkelerden çekilebilmesi gerekir. Üniversitelerinin kalitesi ile ön plana çıkan ülkelerin hepsi bunu yapıyor. Gelişmiş ülkelerin ekonomik kaynaklarına bakılınca birebir kategoride olmadığımız görülüyor. Bu da yükseköğretim sistemine dolaylı olarak tesir ediyor. Bu niçinle üniversitelerimiz yurtarasında ve yurtharicinde birfazlaca farklı fona başvuruyorlar. Bu fon arayışı da üniversitelere daha epeyce proje üretmeleri için bir fırsat tanıyor. Times Higher Education (THE) tarafınca biroldukça farklı alanda sıralama yapılıyor. Sabancı Üniversitesi, 2021 Asya Üniversiteleri Sıralamasında 551 üniversite içinde 68. sırada, Türkiye’den dahil olan 43 üniversite içinde ise 1. sırada yer aldı. bir daha THE tarafınca hazırlanan Süratli Gelişen Ekonomilerdeki En Âlâ Üniversiteler sıralamasında üniversitemiz üst üste Türkiye birinciliğini koruyor ve 2021 THE Süratli Gelişen Ekonomilerdeki En Güzel Üniversiteler Sıralamasına 44. basamaktan girerek, TürkİYE’DEN sıralamaya giren 34 üniversite içinde birinci sırada yer aldı.
Yenilikçi hibrit model devam edecek
● COVID-19 krizi dünyada uzaktan eğitimi gündeme getirdi. Üniversitelerde uzaktan eğitimin bundan daha sonra daha kalıcı hale gelmesi kelam konusu olur mu? Uzaktan eğitimle yüz yüze eğitim, tıpkı sonuca ulaşmayı sağlar mı? Üniversiteler nasıl bir modelle yoluna devam edecek?
Salgında uzaktan eğitim süreçlerinin daha ağır biçimde başlamasıyla birlikte bilgiye erişim hızlandı ve kolaylaştı. Bu süreç kaliteli ve yüksek standartta eğitimin değerini de artırdı. Bu süreçte gerçek bilgiye, en muteber kanallardan ulaşmak her zamankinden daha fazla ehemmiyet kazandı. Bugün uzaktan ve yüz yüze eğitimin birlikte yürütüldüğü sürdürülebilir ve yenilikçi hibrit eğitim modelinin tüm dünyada uygulandığını görüyoruz. Uygulamalı alanlarda yüz yüze eğitim kıymetini ve yerini koruyacak. Genel olarak hibrit modelin etkin olarak devam edeceğini öngörüyoruz.
Yeni periyotta memleketler arası işbirlikleri ve çalışmaları olan yenilikçi eğitim kurumları her vakit daha avantajlı, bir adım önde olacak. Pandemi devrinde uzaktan eğitim uygulamalarına süratli adapte olan bir eğitim kurumu olarak, yeni devirde de hem fi ziksel birebir vakitte dijital eğitimden en yeterli ölçüde faydalanarak eğitim imkanlarını daha faal kılabileceğimiz ve hem de sıhhatle ilgili riskleri ortadan kaldırabileceğimiz bir yapı planlıyoruz. Yüksek kaliteli eğitimimizi erteleme lüksümüz yok.
Klasik eğitim modeli artık kâfi olmayacak
● Dijitalleşme, objelerin interneti, yapay zeka hayatımıza girdikçe bugün fazlaca kıymetli olan mesleklerin ortadan kalkacağı kanısı yaygın. Üniversiteler bu değişime ayak uydurabilecek mi? Önümüzdeki devirde öne çıkacak meslekler için eğitim altyapısı kâfi mi?
Son senelerda bilhassa Bilgi Analitiği, Yapay Zeka, Moleküler Biyoloji, Genetik, Psikoloji ve İktisat üzere alanlara duyulan ilgi artıyor. İnovasyonu, yani yenilikçiliği sağlayabilmek için farklı bilim kollarına hakim olan ve beraberinde bu alanlar içindeki ilgileri de kurabilen, gerçek manada “disiplinlerarası” düşünüp çalışabilecek yeteneklere muhtaçlığımız var. Bugün biroldukça üretim tesisinde Elektronik Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği ve Sanayi Mühendisliği üzere farklı disiplinler bir ortada ahenk ortasında çalışmak zorunda. İdare Bilimleri, Milletlerarası İlgiler ve İktisat üzere farklı alanlardaki donanımlar da üretim ve dağıtım operasyonları üzere iş süreçlerine sürat ve verimlilik katmak açısından kıymetli. Varlıklı yetkinliklere sahip, sorun çözme odaklı ve toplumsal maharetleri yüksek olan çalışanlara talep her geçen gün artıyor. Eğitim programlarının bu gelişmeyi takviyeler biçimde, geniş kapsamlı hazırlanmış ders başlıklarını içeren bir anlayışla oluşturulması gerekiyor. Az sayıda üniversite buna ayak uydurabilir ve hatta öncülük edebilir. Klasik eğitim modeli bundan daha sonraki periyotta artık kâfi olmayacak. Sabancı Üniversitesi’nde eğitim kısımlar üzerine değil, öğrencilerin üniversiteye giriş yaptıktan daha sonra birinci iki sene ortasında kendi yönelimlerine nazaran seçebilecekleri diploma programları üzerine kurgulanmış durumda. Her 3 fakültemizin de yapılanması, öğrencilerin diledikleri programı seçmeleri ve farklı programlardan da dersler alarak “çift ana dal” ya da “yan dal” diploması sahibi olmalarının önünü açıyor. Türkiye’de program seçme özgürlüğü sunan ve uygulayan, disiplinlerarası geçişin mümkün olduğu birinci ve tek üniversiteyiz.
Herkesi üniversiteye zorlayan bir sistem var, asıl sorun orada
● “İnsan kaynağımızda bir düşünce olduğunu düşünmüyorum. Bilakis yeterli yetişmiş bir insan kaynağına sahibiz” diyorsunuz. Birtakım öğretim üyeleri, orta öğretimde öğrencilerin hayli parlak olmadığını düşünüyor. Bu öğrencilerin en çok yüzde 10’unun üniversite ile ilgili olduğu söyleniyor. Oburlarının yalnızca diploma odaklı olduğu belirtiliyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben “Çok kaliteli insan kaynağına sahibiz” dediğimde yurtharicinde ileri ülkelerde öğrenci kumaşını görmüş bir kişi olarak bunu söyleyebiliyorum. Türkiye’de üniversite lisans seviyesinde bizim karşımıza gelen öğrenci kalitesinin ortalama düzeyi ile Amerika’nın güzel okullarından birinde lisans düzeyindeki öğrenci düzeyini yahut Avrupa’nın güzel okullarında lisans düzeyindeki öğrenci seviyesini karşılaştırıyorum ve diyorum ki: “Türkiye’de liselerden gelen öğrencilerin ortalaması nitekim de bu ülkelerden aşağı seviyede değil.” Bütün sistemlerde bir dağılım eğrisi vardır. Ortalama ortadadır, yanlara gitgide ortalama düşer. Türkiye’de liseden çıkan neredeyse herkes, yani o dağılım eğrisinin tamamı bizim karşımıza geliyor, üniversite öğrencisi olarak. Türkiye’deki sistemin eksikliği budur. Bu geniş dağılımın ortasında yüzde 10 oranında, katiyen ne yapmak istediğini bilen öğrencilerin yanı sıra, yalnızca not almak için orada bulunanlar da var. Bunun niçini, bizim herkesi üniversiteye zorlayan bir sistemimiz var. Sorun orada. Örneğin İsviçre’de liseyi bitirmiş olan öğrencilerin yüzde 15-20’si üniversiteye sarfiyat. Bir kısmı meslek yüksek okullarına masraf, değerli bir kısmı hiç bir üniversiteye gitmez. aslına bakarsanız çalışma hayatına çeşitli kademelerde atılabilir. Meslek lisesi mezunu olarak kendine hoş bir hayat çizebilir.
Az da olsa ‘dünya üniversitesi’ yolunda gidenleri görüyoruz
● Vakıf üniversitelerinin sayısının artması, devlet üniversitelerinde “akademisyen takımı güçsüzlüğü” üzere bir tesir yarattı mı? Vakıf üniversiteleri, öğretim üyelerine gelir, daha uygun bir araştırma ortamı üzere cazip ortamlar, fırsatlar yaratabildi mi?
Türkiye’de vakıf üniversitelerinin birinci ortaya çıkmaya başladığı 1990’lı senelerda, vakıf üniversitelerinin devlet üniversitelerinden bedelli kimi öğretim üyelerini alması, bu biçimde bir kaygıyı de birlikteinde getirmişti. Lakin günümüzde, kaliteli devlet üniversitelerinin takımlarında da epeyce başarılı öğretim üyeleri yer alıyor. Ayrıyeten kaliteli vakıf üniversiteleri, yüksek lisans ve doktora programları ile ülkemiz yüksek öğretim sistemine üst düzeyde yetişmiş öğretim üyeleri ve araştırmacılar da kazandırıyor. Bence bu biçimde bir telaşa gerek yoktur. Gerçek manada dünya üniversitesi ya da “Araştırma Üniversitesi” olma yolunda giden (az sayıda, tahminen 5-6) vakıf üniversitesi olduğu üzere, benzeri argümanlara sahip ve epeyce başarılı devlet üniversitelerimiz de mevcuttur. Önde gelen (ama bir daha sayıları hayli fazla olmayan) devlet üniversitelerinde öğretim elemanlarına sağlanan imkanlar (araştırma altyapıları, fonlar…) dünya çapında kaliteli akademik üretim yapılabilmesi için gerekli ve kâfi seviyededir, devlet üniversitelerimizde de çok yüksek kaliteli çalışmalar yapılabildiğini görüyoruz.
Üniversite meslekten çok yetkinlik eğitimine dönüştü
● “Üniversite mezunları” içinde işsizlik oranının yüksek seyrettiği görülüyor. Bu durum nereden kaynaklanıyor? Öğrencilerin puanının tuttuğu kısımları sevseler de sevmeseler de seçmelerinin bunda rolü var mı?
Öncelikle üniversite eğitiminin artık bir “meslek” eğitiminden çok bir “yetkinlik” eğitimi haline dönüştüğünü kabul etmemiz gerekiyor. Üniversitelerden mezun olan gençler, bundan daha sonraki meslekleri boyunca tahminen 5-6 kez meslek değiştirmek durumunda kalacaklar. Üniversite eğitiminin bakılırsavi, gençleri buna hazırlayabilmek ve onlara bu değişken şartlara ahenk sağlayabilecek altyapıyı, “donanım setini” verebilmektir. Var olan sistem ve koşullar ortasında gençlerimiz okuyacakları üniversite ve programı seçme evresinde tercihlerini tam olarak istekleri doğrultusunda yapamıyorlar. Bu kimi bazı öğretmenlerinin, aile büyüklerinin ve hatta arkadaşlarının yönlendirmesiyle yahut ekonomik dertler ile yapılan tercihler olabiliyor. Hakikat yapılmayan tercihler de gençlerin hayatlarını etkileyebiliyor. Bu periyotlarda gençlerimize takviye olmamız ve onları hakikat yönlendirmemiz gerekiyor.
Üniversitemizde Rabia üzere hayli öğrencimiz var
● Prof. Aziz Sancar ülkemizi Nobel ile gururlandırdığında, Prof. Uğur Şahin ve Dr. Hasret Türeci COVID-19’a karşı aşıyı bulduklarında, “Türkiye’de olsalardı tıpkı muvaffakiyete ulaşamazlardı” yorumları yapıldı. Toplumda bu kanıyı oluşturan etkenler nelerdir? Ülkemizdeki üniversitelerden bir gün Nobel’e uzanan ya da dünya çapında buluşa imza atan akademisyenler çıkabilir mi?
Bilim kozmiktir ve bilimin milleti yoktur. Bilim, insanları her vakit yaşadığı toplumun problemlerini çözmek ve toplumları daha da ileriye götürmek için çalışıyor. Her ülke bilime değer vermeli ve gerekli sistemi kurmalıdır. Ülkemizin bu mevzuda gerekli çabayı gösterdiğini düşünüyorum. Bu ortam aslında bugün de mevcut. Yaratıcı niyetleri olan bilim insanlarını desteklemeye devam etmeliyiz. Bu sonuçlar bir anda ortaya çıkmıyor. Uzun yılların birikimi lazım. Değerli olan belirli alanlarda yılmadan çalışmak ve bu çalışmaları daima destekleyecek bir sistemi kurmak. Nobel seviyesindeki çalışmaları muvaffakiyete ulaştıran özellik, saman alevi üzere parlayıp sönen çalışmalar değil, sürekliliği olan uzun vadeli eforlardır. Ayrıyeten Türkiye’nin bilim alanındaki altyapısına ve potansiyeline senelerca yurtharicinde çalışıp yurda dönen bir bilim insanı olarak epeyce inanıyorum. Benim üzere biroldukca bilim beşerinin da Türkiye’ye dönmesi için üniversitem ile bir arada öncü olmaya çalışıyorum. Toplumdaki algıyı değiştirecek olan bir daha biz, bilim insanlarıyız.
Sabancı Üniversitesi olarak bundan daha sonraki periyotta de yüksek kaliteli araştırma takımımızın sayısını daha da artırmayı planlıyoruz. Dünyada ses getiren yeni buluşlara imza atan öğretim üyelerimizin ve mezunlarımızın olması hakikat yolda olduğumuzu gösteriyor. örneğin, Rabia Tuğçe Yazıcıgil isimli epey konuşulan bir mezunumuz var. Rabia benim öğrencim. 2009 yılında Sabancı Üniversitesi’nden mezun oldu. Bugün Boston Üniversitesi’ne bağlı laboratuvarında endoskopik teşhis için yutulabilen nohut büyüklüğünde, kablosuz data gönderen bir kapsül geliştirdi. Çok kıymetli bir buluşa imza attı. Bizde Rabia üzere öğrenciler fazlaca var. Onların isimlerini ilerleyen devirlerde daha sık duyacaksınız.
Bir aylık ithal sigara parasıyla çip üretecek tesis kurabiliriz
● Önümüzdeki 10 yılda sürdürülebilirlik, dijitalleşme, yarı iletkenler konusunda Türkiye’de neler yapılabilir? Sabancı Üniversitesi olarak sizin bu mevzudaki yaklaşımınız ne olabilir?
6-7 yıldır Türkiye’de yarı iletken ve çip üretimini hayata geçirebilecek bir kurgu ortaya çıkarabilmek için hayli uğraştık. Hâlâ geç kalınmış değil. 6-7 sene evvel bu yatırım yapılmış olsaydı, bugün Türk otomotiv bölümü dünyadaki öteki rakiplerinin fazlaca epeyce önünde olacaktı. Zira muhtaçlık olan çiplerin hepsini, otomotiv bölümünde kullanılabilecek çiplerin hepsini yerli olarak üretebilecek pozisyonda olurduk. Kelam gelimi biz büyük çip üreticileriyle (Intell ile yahut Samsung’la) uzunluk ölçüşebilecek miydik? Hayır. Gaye o değil aslına bakarsanız. Her şeyi yapamazsınız. Maksadı nizi seçip ne yapacağınıza karar verip, onun üzerine gitmeniz lazım. Otomotiv dalında biz çip üretebilen bir ülke haline gelebilirdik ve bunu hâlâ da yapabiliriz.
Bunun için gerekli olan yatırım ölçüsünü da biz bu biçimde yaptığımız planlamalarla çıkarmıştık. Ben onu daima şöyle söylüyorum: Türkiye’nin bir ayda ithal sigaraya verdiği paraya eşit bir yatırımla Türkiye’de bir çip üretim tesisi kurmak mümkün.
Doğal bunu Sabancı Üniversitesi üzere bir üniversite, kendi başına yapamaz. Bir akademik kuruluşun uzunluğunu aşar bu. Fakat çok doğal ki biz üniversite olarak buna bu noktadan daha sonra takviye vermeyi epey istiyoruz. Şayet diğer kuruluşlar bir ortaya gelip bunu hayata geçirmek isteyecek olursa, burada olağan ki devletin kesinlikle katkısı olması gerekiyor. Yalnızca özel dalın bunu yapmasını beklemiyorum. Devletin burada elini taşın altına koyması gerekiyor. Zira gerçek manada kârlı olabilmeleri için uzun bir süre geçmesi gerekiyor. Yani, bu biçimde bir yatırımın kârlılığa geçmesi 6-8 sene sürüyor. Özel kesimin bunun için sabrı yok. Devlet burada elini taşın altına koyacak olursa bu mevzuda hâlâ hayli önemli bir yatırım yapma talihimiz olabilir. Hâlâ epey geç değil diyorum. Türkiye’de ileri teknoloji çoklukla yazılım olarak anlaşılıyor. halbuki inovasyon ve teknolojik gelişim yalnızca yazılımdan ibaret değil. Yalnızca yazılımla gidebileceğiniz aşikâr bir yer var. Onun ötesinde hususa hakim olmak durumundasınız. Materyale, imalat teknolojilerine hakim olmak durumundasınız. Bu da aslına bakarsanız donanıma gidiyor. Yani donanımı siz kendiniz üretebiliyorsanız bu biçimde gidebileceğiniz yer epey daha yüksek. Bunun farkına varılması gerekiyor.
● “5 milyar dolardan aşağı çip fabrikası yatırımı olmaz” diyenler var. Siz, “1 aylık ithal sigara maliyetine fabrika kurulabilir” diyorsunuz.
bu biçimde bir yatırımın maliyeti 300 milyon dolardır.
● TOGG modeliyle bu biçimde bir iş yapılamaz mı?
Devletin iradesini koyması fazlaca kıymetli. Model ve kaynak bulunur. 5 milyar, 10 milyar dolar en ileri teknolojiyle üretim yapan tesisler için söylenen sayılardır. Şu anda dünyada 5 milyarlık tesis yok mu? Var. 10 milyara kurulan tesis yok mu? Var. Lakin Türkiye’de onu kurmaya gereksinimimiz yok. esasen yanlışsız bir yatırım olmaz. Onu Türkiye ortamında işletecek eleman bulmakta zorluk çekeriz. Dahası dünya pazarında rekabet etmekte zorluk çekeriz. Fakat 300- 350 milyon dolarlık bir yatırımla kurulacak olan tesis dünyanın otomotiv çipi muhtaçlığını değerli bir kısmını karşılayabilir. Konut elektroniği gereksiniminin değerli bir kısmını karşılayabilir. Sensör gereksiniminin değerli bir kısmını karşılayabilir.
Sabancı Üniversitesi Rektörü Prof. Yusuf Leblebici, “Gündem Özel” sorularımızı yanıtlarken vakıf üniversitelerinin devlet üniversiteleriyle bir arada Türkiye’nin yüksek tahsil çıtasını üste çıkardığını söylemiş oldu. Prof. Leblebici, “Gerçek manada ‘vakıf’ üniversitesi olarak faaliyet gösteren kurumlar ile ‘özel’ üniversiteler içindeki farkın en kısa vakitte netleştirilmesinde büyük yarar görüyorum” dedi. Prof. Leblebici, her ile bir üniversite açılmasını da şu biçimde kıymetlendirdi: “Üniversite sayısının artması, Anadolu’da maddi imkansızlıklar yaşayan gençlerimizin üniversite tahsiline rahat erişimini sağlayabilmek açısından kıymetli.”
Sabancı Üniversitesi Rektörü Prof. Yusuf Leblebici’ye sorularımız ve cevapları şu biçimde:
ÜNİVERSİTE ÇITASI YÜKSELDİ
● Ülkemizdeki önde gelen vakıf üniversitelerinden birini yönetiyorsunuz. Vakıf üniversiteleri, yüksek tahsile nasıl bir tesir yaptı? Yüksek tahsil çıtası daha mı üstlere çıktı? Yoksa önde gelen devlet üniversitelerinin karşısında fazlaca önemli varlık gösteremediler mi? Vakıf üniversitesi modeli hakikat kurgulanmış mıdır?
Vakıf üniversitelerinin, ülkemize her alanda, devlet üniversiteleri birlikte, işleyen sistemin ortasında bir bütün olarak, olumlu katkılarda bulunduğunu ve yüksek tahsilin çıtasını üste çıkardığını düşünüyorum. Vakıf üniversiteleri kurucularının maksadı ve vizyonu doğrultusunda farklı öğretim modelleri ile eğitim ömrüne başlıyorlar. Bu epeyce uzun bir yol ve bu uzun seyahat sırasında günün kaidelerine göre gelişebilen, değişime ayak uydurabilen sürdürülebilir modelleri tercih etmek epey kıymetli ve değerli… Lakin birebir vakitte, gerçek manada “vakıf ” üniversitesi olarak faaliyet gösteren kurumlar ile “özel” üniversiteler içindeki farkın da en kısa vakitte netleştirilmesinde büyük yarar görüyorum.
Vakıf üniversiteleri, eğitim uygulamalarının çeşitliliği, yabancı lisanda eğitim, iş dünyası ile entegrasyon alanlarında fark yaratıyor. Ayrıyeten öğrenci-akademisyen irtibatı, öğrenci başına düşen eğitim takımı, araştırma ve bilimsel çıktılar ile yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri açısından da değerli katkılar sunuyor ve bir manada “çıtayı belirleyici” rol üstleniyorlar. Türkiye’nin genç ve dinamik nüfusunun oluşturduğu öğrencilerin aldıkları bu kaliteli eğitim, onların birer dünya vatandaşı olarak çağı yakalamasını sağlayacak. tıpkı zamandavlet üniversitelerinin tıpkı vakitte vakıf üniversitelerinin, daima bir arada çalışarak, eğitim kalitelerini daha da artırarak, Türk yükseköğretim sistemini dünyanın en güzel üniversiteleri ile rekabet eder hale getireceğine inanıyorum.
Sabancı Üniversitesi olarak biz de yarını, belirlediğimiz stratejik hedefl erimiz doğrultusunda inşa ediyoruz. 2023 Stratejik Planımız ile ana stratejimizi, “Seçilmiş global ve bölgesel meseleleri çözmek ve çözecek insan yetiştirmek” olarak belirledik. Bu kapsamda seçtiğimiz alanlarda üniversitemizin, bölümlerle ve sivil toplumla etkileşimini geliştirmek önceliğimiz. Mevcut meselelerin tahlili, yenilikçi uygulamalar ve teknolojiler geliştirebilmek, yeni araştırmaları teşvik edebilmek odağıyla hareket ederken, teşebbüsçü ruhu da destekleyen araştırma merkezlerimiz ve forumlarımızda, ülkemizin ve dünyanın geleceğini şekillendirecek araştırmalara imza atıyoruz. Öğrencilerimiz, katkı verdikleri ve katıldıkları bu çalışmalar yardımıyla çabucak her kesimde profesyonel bir iş ağı kurma imkânına da kavuşuyor. Nano teknoloji, kompozit teknolojileri, siyaset araştırma merkezi, toplumsal cinsiyet ve bayan çalışmaları, iklim ve güç çalışmaları üzere Sabancı Üniversitesi’ne mahsus 8 merkez ve 2 forumumuzun yanı sıra nano mühendislikten güç teknolojileri ve moleküler biyolojiye, bir daha üniversitemiz bünyesinde yer alan laboratuvarlarımızla da bilimsel çalışmalarımızı geliştiriyor ve destekliyoruz. Sanayi işbirliklerimiz kapsamında kesimlerdeki teknoloji ve Ar-Ge muhtaçlıklarının tespiti, mevcut teknolojilerin düzeylerinin yükseltilmesi, Ar-Ge için hibe fırsatlarının araştırılması üzere süreçler yürütülüyor.
Vakıf üniversitelerinde eğitim görüp sonrasındasındasında yurt dışına gitmek, öğrenciler için daha kolay olabiliyor. Lisanlar okulumuzda öğrenciler yalnızca İngilizce değil, dileyen öğrenciler İspanyolca, Almanca, Fransızca, Rusça üzere farklı lisanları de öğrenme bahtına sahipler. Öğrencilerimiz bunu âlâ fırsata dönüştürüyor. Mezunlarımızın yüzde 22’si yurt haricinde dünyanın tanınmış kuruluşlarında misyon alıyor.
ÜNİVERSİTE SAYISI FAZLA DEĞİL
● Hükümet, üniversite eğitiminde “fırsat eşitliği” argümanıyla Türkiye’nin dört bir yanında üniversitelerin açılmasını sağladı. Ülkemizdeki üniversite sayısı 200’ü aşıyor. Bu kadar üniversite fazla mıdır? Her vilayette üniversite olması “fırsat eşitliği” yaratabilir mi? “Doğru denge” nasıl belirlenebilir?
Nüfusu 85 milyona yaklaşan ve süratle gelişen bir ülke için, üniversite sayısının fazla olmadığını düşünüyorum. Üniversite sayısının artması, bilhassa Anadolu’da maddi imkansızlıklar yaşayan gençlerimizin tahsile rahat erişimini sağlayabilmek açısından değerli. Fakat kimi üniversiteler ülkenin muhakkak gereksinimlerine yanıt verirken, birtakım üniversitelerin de dünya ölçülerinde rekabet edecek seviyede çalışmalar yapmalarının öngörülmesi ve bunun önünü açacak düzenlemelerin getirilmesi beklenebilir. Yanlışsız istikrarın ise, kelam konusu üniversitelerde, verilen eğitimin kalitesi ile ortaya konan bilimsel çıktıların ve yapılan araştırmaların ölçümlenmesinin yanı sıra mevcut istihdam datalarının yanlışsız okunması ile kurulabileceğini düşünüyorum. Bunun için de ülkemizdeki kesimlerin istihdamda muhtaçlıklarının belirlenmesi; gereksinim fazlası öğrenci taleplerinin, kısımlarda yahut programlarda kontenjan sınırlandırmasıyla diğer alan ve kısımlara yönlendirilmesinin sağlanması faydalı olur. süratle gelişen teknolojinin süratli gelişimi ile gelecekte azalması, artması yahut ortadan kalkması öngörülen mesleklerin de kontenjanları belirlemek açısından yanlışsız okunması; üniversitelerdeki eğitimin yarınının gereksinimlerini karşılayacak ölçek ve kapsamda bir daha kurgulanması kıymet yaratacaktır.
Biz öğrenci, öğretim üyesi ve program sayımıza bakıldığında küçük bir üniversiteyiz. bu biçimde kalmayı da hedefl iyoruz. Biz topluma yarar sağlayacak alanlarda insan yetiştirme maksadıyla yalnızca belirli alanlardaki programlarımıza yoğunlaştık ve bu alanlarda da Türkiye’nin en âlâ eğitimini verme konusunda iddialıyız. Mezunlarımızın birinci yıl ortasında istediği işte çalışma oranı yüzde 97.
GEREKİRSE ÖTEKİ ÜLKELERDEN KALİTELİ ÖĞRETİM ÜYESİ ÇEKELİM
● Ülkemizdeki üniversitelerin akademik birikimi açısından dünya sıralamalarında pek de hedeflenen yerde olamadığı görülüyor. Dünyada sıralamalarda öne çıkabilmeleri için neler yapmak gerekiyor? İnsan kaynağında mı yetersizlik var? Fonlar mı yetersiz kalıyor?
Dünya sıralamaları biroldukca farklı kategoride gerçekleştiriliyor ve ağır rekabet var. Bu sıralamalarda alınan puanlar doğrultusunda üniversitelerimizin eksik olduğu alanları belirleyip kendilerini geliştirmesi gerekiyor. Sıralamalardaki en büyük kriterlerden biri olağan olarak ki üniversitelerin araştırmaları, araştırmalara ait yayınlar ve atıfl ar. Bu doğrultuda daha epey çalışmalı ve daha fazlaca ve nitelikli araştırmaya imza atmalıyız. Ayrıyeten kamu, sanayi ve üniversiteler içindeki bağın daha da güçlenmesi, her üniversitenin odak alanları belirlemesi, sıralamalarda üstlere tırmanmaya yardımcı olacaktır. Dünya üniversiteleri sıralamalarına bakınca bilim, iktisat ve refah manasında daha gelişmiş olan ülkelerin üniversitelerinin üst sıralarda olduğu görülüyor. İnsan kaynağımızda bir sorun olduğunu düşünmüyorum, bilakis hayli kaliteli ve düzgün yetişmiş bir insan kaynağına sahibiz. Bu ülkede yetişen öğrenciler, belli bir çizginin üzerindeyse ve gerekli altyapı ile donatılmışlarsa, dünyanın her yerinde epeyce başarılı olabiliyorlar. Bir ülkedeki tüm üniversitelerin tıpkı çizgide olması beklenmemeli. Kimileri, dünya çapında ses getirecek çalışmalar yapabilirler, bunun örneklerini de görüyoruz. Türkiye’den 3-4 üniversite, dünya klasmanında yer alabilecek nitelikte. Sorun yalnızca finansmandan ibaret değil fakat kaliteli öğretim üyelerinin de gerekirse öteki ülkelerden çekilebilmesi gerekir. Üniversitelerinin kalitesi ile ön plana çıkan ülkelerin hepsi bunu yapıyor. Gelişmiş ülkelerin ekonomik kaynaklarına bakılınca birebir kategoride olmadığımız görülüyor. Bu da yükseköğretim sistemine dolaylı olarak tesir ediyor. Bu niçinle üniversitelerimiz yurtarasında ve yurtharicinde birfazlaca farklı fona başvuruyorlar. Bu fon arayışı da üniversitelere daha epeyce proje üretmeleri için bir fırsat tanıyor. Times Higher Education (THE) tarafınca biroldukça farklı alanda sıralama yapılıyor. Sabancı Üniversitesi, 2021 Asya Üniversiteleri Sıralamasında 551 üniversite içinde 68. sırada, Türkiye’den dahil olan 43 üniversite içinde ise 1. sırada yer aldı. bir daha THE tarafınca hazırlanan Süratli Gelişen Ekonomilerdeki En Âlâ Üniversiteler sıralamasında üniversitemiz üst üste Türkiye birinciliğini koruyor ve 2021 THE Süratli Gelişen Ekonomilerdeki En Güzel Üniversiteler Sıralamasına 44. basamaktan girerek, TürkİYE’DEN sıralamaya giren 34 üniversite içinde birinci sırada yer aldı.
Yenilikçi hibrit model devam edecek
● COVID-19 krizi dünyada uzaktan eğitimi gündeme getirdi. Üniversitelerde uzaktan eğitimin bundan daha sonra daha kalıcı hale gelmesi kelam konusu olur mu? Uzaktan eğitimle yüz yüze eğitim, tıpkı sonuca ulaşmayı sağlar mı? Üniversiteler nasıl bir modelle yoluna devam edecek?
Salgında uzaktan eğitim süreçlerinin daha ağır biçimde başlamasıyla birlikte bilgiye erişim hızlandı ve kolaylaştı. Bu süreç kaliteli ve yüksek standartta eğitimin değerini de artırdı. Bu süreçte gerçek bilgiye, en muteber kanallardan ulaşmak her zamankinden daha fazla ehemmiyet kazandı. Bugün uzaktan ve yüz yüze eğitimin birlikte yürütüldüğü sürdürülebilir ve yenilikçi hibrit eğitim modelinin tüm dünyada uygulandığını görüyoruz. Uygulamalı alanlarda yüz yüze eğitim kıymetini ve yerini koruyacak. Genel olarak hibrit modelin etkin olarak devam edeceğini öngörüyoruz.
Yeni periyotta memleketler arası işbirlikleri ve çalışmaları olan yenilikçi eğitim kurumları her vakit daha avantajlı, bir adım önde olacak. Pandemi devrinde uzaktan eğitim uygulamalarına süratli adapte olan bir eğitim kurumu olarak, yeni devirde de hem fi ziksel birebir vakitte dijital eğitimden en yeterli ölçüde faydalanarak eğitim imkanlarını daha faal kılabileceğimiz ve hem de sıhhatle ilgili riskleri ortadan kaldırabileceğimiz bir yapı planlıyoruz. Yüksek kaliteli eğitimimizi erteleme lüksümüz yok.
Klasik eğitim modeli artık kâfi olmayacak
● Dijitalleşme, objelerin interneti, yapay zeka hayatımıza girdikçe bugün fazlaca kıymetli olan mesleklerin ortadan kalkacağı kanısı yaygın. Üniversiteler bu değişime ayak uydurabilecek mi? Önümüzdeki devirde öne çıkacak meslekler için eğitim altyapısı kâfi mi?
Son senelerda bilhassa Bilgi Analitiği, Yapay Zeka, Moleküler Biyoloji, Genetik, Psikoloji ve İktisat üzere alanlara duyulan ilgi artıyor. İnovasyonu, yani yenilikçiliği sağlayabilmek için farklı bilim kollarına hakim olan ve beraberinde bu alanlar içindeki ilgileri de kurabilen, gerçek manada “disiplinlerarası” düşünüp çalışabilecek yeteneklere muhtaçlığımız var. Bugün biroldukça üretim tesisinde Elektronik Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği ve Sanayi Mühendisliği üzere farklı disiplinler bir ortada ahenk ortasında çalışmak zorunda. İdare Bilimleri, Milletlerarası İlgiler ve İktisat üzere farklı alanlardaki donanımlar da üretim ve dağıtım operasyonları üzere iş süreçlerine sürat ve verimlilik katmak açısından kıymetli. Varlıklı yetkinliklere sahip, sorun çözme odaklı ve toplumsal maharetleri yüksek olan çalışanlara talep her geçen gün artıyor. Eğitim programlarının bu gelişmeyi takviyeler biçimde, geniş kapsamlı hazırlanmış ders başlıklarını içeren bir anlayışla oluşturulması gerekiyor. Az sayıda üniversite buna ayak uydurabilir ve hatta öncülük edebilir. Klasik eğitim modeli bundan daha sonraki periyotta artık kâfi olmayacak. Sabancı Üniversitesi’nde eğitim kısımlar üzerine değil, öğrencilerin üniversiteye giriş yaptıktan daha sonra birinci iki sene ortasında kendi yönelimlerine nazaran seçebilecekleri diploma programları üzerine kurgulanmış durumda. Her 3 fakültemizin de yapılanması, öğrencilerin diledikleri programı seçmeleri ve farklı programlardan da dersler alarak “çift ana dal” ya da “yan dal” diploması sahibi olmalarının önünü açıyor. Türkiye’de program seçme özgürlüğü sunan ve uygulayan, disiplinlerarası geçişin mümkün olduğu birinci ve tek üniversiteyiz.
Herkesi üniversiteye zorlayan bir sistem var, asıl sorun orada
● “İnsan kaynağımızda bir düşünce olduğunu düşünmüyorum. Bilakis yeterli yetişmiş bir insan kaynağına sahibiz” diyorsunuz. Birtakım öğretim üyeleri, orta öğretimde öğrencilerin hayli parlak olmadığını düşünüyor. Bu öğrencilerin en çok yüzde 10’unun üniversite ile ilgili olduğu söyleniyor. Oburlarının yalnızca diploma odaklı olduğu belirtiliyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben “Çok kaliteli insan kaynağına sahibiz” dediğimde yurtharicinde ileri ülkelerde öğrenci kumaşını görmüş bir kişi olarak bunu söyleyebiliyorum. Türkiye’de üniversite lisans seviyesinde bizim karşımıza gelen öğrenci kalitesinin ortalama düzeyi ile Amerika’nın güzel okullarından birinde lisans düzeyindeki öğrenci düzeyini yahut Avrupa’nın güzel okullarında lisans düzeyindeki öğrenci seviyesini karşılaştırıyorum ve diyorum ki: “Türkiye’de liselerden gelen öğrencilerin ortalaması nitekim de bu ülkelerden aşağı seviyede değil.” Bütün sistemlerde bir dağılım eğrisi vardır. Ortalama ortadadır, yanlara gitgide ortalama düşer. Türkiye’de liseden çıkan neredeyse herkes, yani o dağılım eğrisinin tamamı bizim karşımıza geliyor, üniversite öğrencisi olarak. Türkiye’deki sistemin eksikliği budur. Bu geniş dağılımın ortasında yüzde 10 oranında, katiyen ne yapmak istediğini bilen öğrencilerin yanı sıra, yalnızca not almak için orada bulunanlar da var. Bunun niçini, bizim herkesi üniversiteye zorlayan bir sistemimiz var. Sorun orada. Örneğin İsviçre’de liseyi bitirmiş olan öğrencilerin yüzde 15-20’si üniversiteye sarfiyat. Bir kısmı meslek yüksek okullarına masraf, değerli bir kısmı hiç bir üniversiteye gitmez. aslına bakarsanız çalışma hayatına çeşitli kademelerde atılabilir. Meslek lisesi mezunu olarak kendine hoş bir hayat çizebilir.
Az da olsa ‘dünya üniversitesi’ yolunda gidenleri görüyoruz
● Vakıf üniversitelerinin sayısının artması, devlet üniversitelerinde “akademisyen takımı güçsüzlüğü” üzere bir tesir yarattı mı? Vakıf üniversiteleri, öğretim üyelerine gelir, daha uygun bir araştırma ortamı üzere cazip ortamlar, fırsatlar yaratabildi mi?
Türkiye’de vakıf üniversitelerinin birinci ortaya çıkmaya başladığı 1990’lı senelerda, vakıf üniversitelerinin devlet üniversitelerinden bedelli kimi öğretim üyelerini alması, bu biçimde bir kaygıyı de birlikteinde getirmişti. Lakin günümüzde, kaliteli devlet üniversitelerinin takımlarında da epeyce başarılı öğretim üyeleri yer alıyor. Ayrıyeten kaliteli vakıf üniversiteleri, yüksek lisans ve doktora programları ile ülkemiz yüksek öğretim sistemine üst düzeyde yetişmiş öğretim üyeleri ve araştırmacılar da kazandırıyor. Bence bu biçimde bir telaşa gerek yoktur. Gerçek manada dünya üniversitesi ya da “Araştırma Üniversitesi” olma yolunda giden (az sayıda, tahminen 5-6) vakıf üniversitesi olduğu üzere, benzeri argümanlara sahip ve epeyce başarılı devlet üniversitelerimiz de mevcuttur. Önde gelen (ama bir daha sayıları hayli fazla olmayan) devlet üniversitelerinde öğretim elemanlarına sağlanan imkanlar (araştırma altyapıları, fonlar…) dünya çapında kaliteli akademik üretim yapılabilmesi için gerekli ve kâfi seviyededir, devlet üniversitelerimizde de çok yüksek kaliteli çalışmalar yapılabildiğini görüyoruz.
Üniversite meslekten çok yetkinlik eğitimine dönüştü
● “Üniversite mezunları” içinde işsizlik oranının yüksek seyrettiği görülüyor. Bu durum nereden kaynaklanıyor? Öğrencilerin puanının tuttuğu kısımları sevseler de sevmeseler de seçmelerinin bunda rolü var mı?
Öncelikle üniversite eğitiminin artık bir “meslek” eğitiminden çok bir “yetkinlik” eğitimi haline dönüştüğünü kabul etmemiz gerekiyor. Üniversitelerden mezun olan gençler, bundan daha sonraki meslekleri boyunca tahminen 5-6 kez meslek değiştirmek durumunda kalacaklar. Üniversite eğitiminin bakılırsavi, gençleri buna hazırlayabilmek ve onlara bu değişken şartlara ahenk sağlayabilecek altyapıyı, “donanım setini” verebilmektir. Var olan sistem ve koşullar ortasında gençlerimiz okuyacakları üniversite ve programı seçme evresinde tercihlerini tam olarak istekleri doğrultusunda yapamıyorlar. Bu kimi bazı öğretmenlerinin, aile büyüklerinin ve hatta arkadaşlarının yönlendirmesiyle yahut ekonomik dertler ile yapılan tercihler olabiliyor. Hakikat yapılmayan tercihler de gençlerin hayatlarını etkileyebiliyor. Bu periyotlarda gençlerimize takviye olmamız ve onları hakikat yönlendirmemiz gerekiyor.
Üniversitemizde Rabia üzere hayli öğrencimiz var
● Prof. Aziz Sancar ülkemizi Nobel ile gururlandırdığında, Prof. Uğur Şahin ve Dr. Hasret Türeci COVID-19’a karşı aşıyı bulduklarında, “Türkiye’de olsalardı tıpkı muvaffakiyete ulaşamazlardı” yorumları yapıldı. Toplumda bu kanıyı oluşturan etkenler nelerdir? Ülkemizdeki üniversitelerden bir gün Nobel’e uzanan ya da dünya çapında buluşa imza atan akademisyenler çıkabilir mi?
Bilim kozmiktir ve bilimin milleti yoktur. Bilim, insanları her vakit yaşadığı toplumun problemlerini çözmek ve toplumları daha da ileriye götürmek için çalışıyor. Her ülke bilime değer vermeli ve gerekli sistemi kurmalıdır. Ülkemizin bu mevzuda gerekli çabayı gösterdiğini düşünüyorum. Bu ortam aslında bugün de mevcut. Yaratıcı niyetleri olan bilim insanlarını desteklemeye devam etmeliyiz. Bu sonuçlar bir anda ortaya çıkmıyor. Uzun yılların birikimi lazım. Değerli olan belirli alanlarda yılmadan çalışmak ve bu çalışmaları daima destekleyecek bir sistemi kurmak. Nobel seviyesindeki çalışmaları muvaffakiyete ulaştıran özellik, saman alevi üzere parlayıp sönen çalışmalar değil, sürekliliği olan uzun vadeli eforlardır. Ayrıyeten Türkiye’nin bilim alanındaki altyapısına ve potansiyeline senelerca yurtharicinde çalışıp yurda dönen bir bilim insanı olarak epeyce inanıyorum. Benim üzere biroldukca bilim beşerinin da Türkiye’ye dönmesi için üniversitem ile bir arada öncü olmaya çalışıyorum. Toplumdaki algıyı değiştirecek olan bir daha biz, bilim insanlarıyız.
Sabancı Üniversitesi olarak bundan daha sonraki periyotta de yüksek kaliteli araştırma takımımızın sayısını daha da artırmayı planlıyoruz. Dünyada ses getiren yeni buluşlara imza atan öğretim üyelerimizin ve mezunlarımızın olması hakikat yolda olduğumuzu gösteriyor. örneğin, Rabia Tuğçe Yazıcıgil isimli epey konuşulan bir mezunumuz var. Rabia benim öğrencim. 2009 yılında Sabancı Üniversitesi’nden mezun oldu. Bugün Boston Üniversitesi’ne bağlı laboratuvarında endoskopik teşhis için yutulabilen nohut büyüklüğünde, kablosuz data gönderen bir kapsül geliştirdi. Çok kıymetli bir buluşa imza attı. Bizde Rabia üzere öğrenciler fazlaca var. Onların isimlerini ilerleyen devirlerde daha sık duyacaksınız.
Bir aylık ithal sigara parasıyla çip üretecek tesis kurabiliriz
● Önümüzdeki 10 yılda sürdürülebilirlik, dijitalleşme, yarı iletkenler konusunda Türkiye’de neler yapılabilir? Sabancı Üniversitesi olarak sizin bu mevzudaki yaklaşımınız ne olabilir?
6-7 yıldır Türkiye’de yarı iletken ve çip üretimini hayata geçirebilecek bir kurgu ortaya çıkarabilmek için hayli uğraştık. Hâlâ geç kalınmış değil. 6-7 sene evvel bu yatırım yapılmış olsaydı, bugün Türk otomotiv bölümü dünyadaki öteki rakiplerinin fazlaca epeyce önünde olacaktı. Zira muhtaçlık olan çiplerin hepsini, otomotiv bölümünde kullanılabilecek çiplerin hepsini yerli olarak üretebilecek pozisyonda olurduk. Kelam gelimi biz büyük çip üreticileriyle (Intell ile yahut Samsung’la) uzunluk ölçüşebilecek miydik? Hayır. Gaye o değil aslına bakarsanız. Her şeyi yapamazsınız. Maksadı nizi seçip ne yapacağınıza karar verip, onun üzerine gitmeniz lazım. Otomotiv dalında biz çip üretebilen bir ülke haline gelebilirdik ve bunu hâlâ da yapabiliriz.
Bunun için gerekli olan yatırım ölçüsünü da biz bu biçimde yaptığımız planlamalarla çıkarmıştık. Ben onu daima şöyle söylüyorum: Türkiye’nin bir ayda ithal sigaraya verdiği paraya eşit bir yatırımla Türkiye’de bir çip üretim tesisi kurmak mümkün.
Doğal bunu Sabancı Üniversitesi üzere bir üniversite, kendi başına yapamaz. Bir akademik kuruluşun uzunluğunu aşar bu. Fakat çok doğal ki biz üniversite olarak buna bu noktadan daha sonra takviye vermeyi epey istiyoruz. Şayet diğer kuruluşlar bir ortaya gelip bunu hayata geçirmek isteyecek olursa, burada olağan ki devletin kesinlikle katkısı olması gerekiyor. Yalnızca özel dalın bunu yapmasını beklemiyorum. Devletin burada elini taşın altına koyması gerekiyor. Zira gerçek manada kârlı olabilmeleri için uzun bir süre geçmesi gerekiyor. Yani, bu biçimde bir yatırımın kârlılığa geçmesi 6-8 sene sürüyor. Özel kesimin bunun için sabrı yok. Devlet burada elini taşın altına koyacak olursa bu mevzuda hâlâ hayli önemli bir yatırım yapma talihimiz olabilir. Hâlâ epey geç değil diyorum. Türkiye’de ileri teknoloji çoklukla yazılım olarak anlaşılıyor. halbuki inovasyon ve teknolojik gelişim yalnızca yazılımdan ibaret değil. Yalnızca yazılımla gidebileceğiniz aşikâr bir yer var. Onun ötesinde hususa hakim olmak durumundasınız. Materyale, imalat teknolojilerine hakim olmak durumundasınız. Bu da aslına bakarsanız donanıma gidiyor. Yani donanımı siz kendiniz üretebiliyorsanız bu biçimde gidebileceğiniz yer epey daha yüksek. Bunun farkına varılması gerekiyor.
● “5 milyar dolardan aşağı çip fabrikası yatırımı olmaz” diyenler var. Siz, “1 aylık ithal sigara maliyetine fabrika kurulabilir” diyorsunuz.
bu biçimde bir yatırımın maliyeti 300 milyon dolardır.
● TOGG modeliyle bu biçimde bir iş yapılamaz mı?
Devletin iradesini koyması fazlaca kıymetli. Model ve kaynak bulunur. 5 milyar, 10 milyar dolar en ileri teknolojiyle üretim yapan tesisler için söylenen sayılardır. Şu anda dünyada 5 milyarlık tesis yok mu? Var. 10 milyara kurulan tesis yok mu? Var. Lakin Türkiye’de onu kurmaya gereksinimimiz yok. esasen yanlışsız bir yatırım olmaz. Onu Türkiye ortamında işletecek eleman bulmakta zorluk çekeriz. Dahası dünya pazarında rekabet etmekte zorluk çekeriz. Fakat 300- 350 milyon dolarlık bir yatırımla kurulacak olan tesis dünyanın otomotiv çipi muhtaçlığını değerli bir kısmını karşılayabilir. Konut elektroniği gereksiniminin değerli bir kısmını karşılayabilir. Sensör gereksiniminin değerli bir kısmını karşılayabilir.