TerraNova
New member
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bosna Hersek ve Karadağ ziyaretleri dönüşünde gazetecilere açıklamalarda bulundu. Gündeme dair soruları yanıtlayan Erdoğan, Afganistan’da yaşananlar ve Türkiye’nin duruşuyla ilgili gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Taliban’la masaya oturulmaması konusundaki görüşlerin aktarılması üzerine Erdoğan, “Biz tahlil odaklı çalışıyoruz. ‘Taliban’la birebir masaya oturulmasın’ diyorlar. Bir kez tıpkı masaya oturmadan hiç bir yerde siz bir tahlil üretemezsiniz. Bizim bu noktada özgüvenimiz var. Özgüvenimizle birlikte şayet Türkiye’ye bu biçimde bir şey gelirse, biz de değerlendirmelerimizi yaparız. Değerlendirmelerimizi yaptıktan daha sonra da bu biçimde bir işe girmemiz gerekirse gireriz, girmememiz gerekirse girmeyiz” sözlerini kullandı.
Erdoğan: Balkanlara ilgi devam edecek
Bosna Hersek ve Karadağ’a gerçekleştirdiği ziyaretler çerçevesinde temaslarını tamamladığını, ziyaretinin birinci durağı olan Saraybosna’da Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Kurulu üyeleriyle bir ortaya geldiğini lisana getiren Erdoğan, Bosna Hersek’teki temaslarında gerek ikili, gerek bölgesel, gerek global bahisleri ve her alandaki iş birliğini daha da ilerletmek için bir arada atabilecek adımları konuştuklarını aktardı.
Saraybosna-Belgrad otoyolu başta olmak üzere türlü alanlardaki mevcut projelerde gelinen kademeyi kıymetlendirme fırsatı bulduklarını tabir eden Erdoğan, “Ülkelerimizin faydası ve Bosna Hersek’in kalkınma çabalarının desteklenmesi ismine hayata geçirebileceğimiz yeni iş birliği alanları üzerinde fikir teatisinde bulunduk. Güncellenmiş Hür Ticaret Muahedesinin 1 Ağustos 2021 prestijiyle yürürlüğe girmesi, gerek ticaretimizin gerek Bosna Hersek’teki yatırımlarımızın artmasına katkı sağlayacaktır.” diye konuştu.
Erdoğan, ziyaretinin Karadağ kısmında de gerek Cumhurbaşkanı Milo Cukanoviç gerek Başbakan Zdravko Krivokapiç ile samimi ve verimli görüşmeler yaptıklarını, bununla birlikte Parlamento Lideri Aleksa Beçiç ile de ikili ve heyetler ortası görüşme gerçekleştirdiklerini anlattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Karadağ ziyaretine ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Dost ve müttefik Karadağ ile daima gelişen münasebetlerimizin daha da ilerlemesi için bir arada atabileceğimiz adımları değerlendirdik. Her manada epeyce dostça bağlantılar sürdürdüğümüz Karadağ’daki temaslarımda birebir anlayışın Karadağlı dostlarımızca da paylaşıldığını görmekten memnuniyet duydum. Öbür yandan Karadağ tarafında bilhassa oradaki Türk yatırımlarının artmasını dilek eden kuvvetli bir irade olduğunu gözlemlemek bizleri sevindirdi.”
Ziyareti sırasında Karadağ’daki akraba toplulukların temsilcileri ve İslam Birliği Lideri ile de bir ortaya geldiğini söz eden Erdoğan, “Bosna Hersek ve Karadağ ziyaretlerimiz, buralarda yaptığımız programlar, Balkan bölgesine yönelik kapsamlı ve fazlaca istikametli münasebetlerimizin güçlendirilmesi için yürüttüğümüz siyasetin son halkasını oluşturuyor” dedi.
Bosna Hersek ile 1 milyar euroluk ticaret gayesi
Türkiye-Bosna Hersek ticaretinde 1 milyar euro amacına değinen Erdoğan, “Boşnak, Hırvat, Sırp, tüm Bosna Hersekli muhataplarla yakın temaslarımızı sürdüreceğiz. Bosna Hersek ile ticaret hacmimizi 1 milyar avroya çıkartmayı planlıyoruz. Bunun için ek adımlar atıyoruz. Bu noktada Saraybosna-Belgrad otobanının tamamlanmasını epey önemsiyorum. Bu otoban Balkanların barış yolu projesi olacak ve tüm bölgenin kalkınmasına, barış ve istikrarına katkı sağlayacak. Sava ırmağının üstündeki köprü de 2022’nin sonunda tamamlanacak. Temelini bizler önderler olarak birlikte atmıştık. Bunlara Bosna Hersek’in ekonomik kalkınmasını sağlayacak projeler olarak bakıyoruz” dedi.
Erdoğan’dan Afganistan bildirisi: Hızla toparlanmalılar
Erdoğan, değerlendirmelerinin akabinde basın mensuplarının sorularını da yanıtladı.
Bir basın mensubunun “Afganistan’da güvenlik ve istikrarın sağlanmasında Türkiye’nin yeni kurulacak hükümete nasıl bir dayanağı olabilir? Bu minvalde Afganistan’ın güvenliğinin yalnızca Afgan halkı açısından değil, komşu ülkeleri açısından da son derece kıymetli olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye’nin öncülüğünde Afganistan’ın komşuları olan Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan’ın da dahil olduğu bir müddetç işletilebilir mi?” sorusu üzerine Erdoğan, şu anda çabucak hemen Afganistan’da bir hükümetin kurulmadığını ve ne üzere bir getirisi gdolayısü olacağının muhakkak olmadığını vurguladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu biçimde konuştu:
“Taliban’ın açıklamaları ölçülü ancak 20 yıl öncesinin açıklamalarıyla, şimdiki açıklamalar sanki örtüşüyor mu? Buna baktığımız vakit burada doğal tereddütler kelam konusu. Burada süreci şu anda bizim hassasiyetle izlememiz lazım. İşte bakın hiç umulmadık anda 200’e yakın insan öldü. Ölenlerin ortasında Taliban mensupları da var. Edinilen istihbarata göre, büsbütün DEAŞ Horasan deniliyor. Biz burada süreci dikkatle takip etmeliyiz. Bir kez muhakkak Taliban’ın devlet olma yahut devlet yönetme noktasındaki duruşu nedir, bunu bakılırsaceğiz.
Biz 20 yıldır Afganistan’a gerek altyapı gerek üstyapı ile ilgili olsun, her türlü takviyesi verdik. Lakin gel gör ki, örneğin Afganistan’ın kuzeyinde Taliban fazlaca önemli hasarlar verdi. örneğin şu anda kendisi de bir Türk olan Dostum tehdit altında olduğu için Afganistan’dan çıkmak zorunda kaldı. Artık bunlar alışılmış düşündürücü. Yarın diğer ne olur ne olmaz bunları bilemeyiz. Birebir biçimde Afganistan’ın komşusu durumunda olan ülkeler, Azerbaycan’dan başlamak suretiyle, burada Türkmenistan, öbür tarafta Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan daima birlikte Taliban’ın atacağı olumlu adımlara tahminen ortak olmak isterler.
Biz de bu noktada yardımcı olmak isteriz. Türkiye Cumhuriyeti’nin muhakkak bir birikimi var, aşikâr bir altyapısı var. Bu birikim ve altyapıyla yardımcı olmak isteriz. Lakin yardımcı olabilmek için de kapıların bir açılması lazım. Onun için de şu anda bizim istihbaratımızın Taliban muhataplarıyla görüşmeleri oluyor. Bunun haricinde güneyde kimi ülkelerde bir ortaya gelmek suretiyle görüşmeler oluyor. Hepsinden öte işte artık Hekim Abdullah Abdullah ve Hamid Karzai oralarda bir ortaya geliyorlar. Onların verdiği sinyaller de bizim için fazlaca epeyce kıymetli. Türkiye olarak bizim sıkıntımız şu; Afganistan hızla toparlanmalıdır. Artık Afgan halkı bu kadar yükü çekemez. Ortada 40 milyona yakın bir nüfus var. Devasa bir ülke var. Biz Afganistan’ın birliğine, birlikteliğine her türlü takviyesi vermeye hazırız. Kâfi ki Afganistan tarafınca da bu manada o yaklaşımı nazaranlim.”
“Libya üzere bir muahede yapmak mümkün değil diyemem”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir basın mensubunun “Dün Türkiye’nin teknik heyet haricinde sivil ve askeri bütün ögelerini Afganistan’dan çektiğini söylemiş olduniz. Buraya Libya gibisi bir mutabakat ile dönme ihtimali var mı? Şimdiden bunu konuşmak erken mi? ‘Taliban’ın Kabil Havalimanı’nın işletilmesi noktasında bize teklifleri var. Bu bahiste çabucak hemen verilmiş bir sonucumız yok’ dediniz. Hangi koşullar altında bunu kabul ederiz. Muahede sağlanırsa Somali gibisi bir işletme durumu mu olur? Türkiye Afganistan krizinde ne tıp bir rol oynayabilir?” sorusu üzerine, “Libya üzere bir mutabakat yapmak mümkün değil diyemem. Tıpkı cins bir muahedeyi yaparız. Kâfi ki tıpkı biçimde karşımızda bir muhatap bulalım. Şayet birebir biçimde bir muhatap karşımızda olursa niçin o denli bir muahede yapmayalım? Bizim kaygımız sorun çözmek.” diye konuştu.
Türkiye, Taliban’la tıpkı masaya oturacak mı?
Türkiye’de Taliban’ın muhatap alınmaması konusundaki görüşlerin hatrılatılması üzerine Erdoğan şu değerlendirmeleri yaptı:
“Bizi kimi bölümler ilgilendirmez. Biz kendi irademize bakacağız. Biz ne düşünüyoruz, ne yapacağız ona bakarız. Türkiye’nin bu kimi kısımlar söylemiş olduğiniz muhalefeti, ana muhalefeti hiç bir biçimde tahlil odaklı çalışmadı ki… Lakin biz tahlil odaklı çalışıyoruz. ‘Taliban’la birebir masaya oturulmasın’ diyorlar. Bir kere birebir masaya oturmadan hiç bir yerde siz bir tahlil üretemezsiniz. örneğin Dodik, ‘Biz neden üçüncü bir ülkeyi kalkıp da ortamıza sokalım? Erdoğan var, Erdoğan’ı davet edelim. Türkiye var, Türkiye’yi davet edelim. Onlarla biz bu işi yapalım’ diye basın toplantısında açık açık söylemiş oldu. Ortada bu cins şeyler de var. Ancak bu hususta Türkiye’nin muhalefeti, ana muhalefeti bu biçimde bir yaklaşımın içerisine girmedi, girmez. Ancak bizim bu noktada özgüvenimiz var. Özgüvenimizle birlikte şayet Türkiye’ye bu biçimde bir şey gelirse, biz de değerlendirmelerimizi yaparız. Değerlendirmelerimizi yaptıktan daha sonra da bu biçimde bir işe girmemiz gerekirse gireriz, girmememiz gerekirse girmeyiz.
Biliyorsunuz birinci etapta biz Afganistan’dan çıkmayı düşünmedik. NATO tepesinde de bunları Biden ile konuştuk lakin Biden’a biz 3 tane teklif getirdik. Dedik ki, bir sefer idari ve mali noktada bize takviye olacaksınız. İki, diplomatik dayanak vereceksiniz. Üç, lojistik dayanak vereceksiniz. Şayet bunlar verilirse biz burada kalabiliriz. Havaalanı sıkıntısında de Taliban ne diyor, ‘Güvenliği bize verin lakin işletmeyi siz alın.’ Nasıl güvenliği size veririz? Güvenliği siz aldınız, daha sonrasında orada bir daha kan gövdeyi gdolayırse biz bunu dünyaya nasıl izah edeceğiz? Bu kolay bir iş değil. İşte bunlar konuşuldu, çabucak sonraki gün 200’e yakın kişi öldü.”
“Onlar da görmüştür belki” değerlendirmesi üzerine Erdoğan, “Belki… Ancak bütün bunların riski var. Biz artık evvelki gece prestijiyle elhamdülillah bütün oradaki grubumuzu aldık; asker, sivil döndük. bu biçimdece Afganistan’dan grubumuzu çıkarmış olduk.” dedi.
Büyükelçiliğin çalışmalarının sorulması üzerine Erdoğan, büyükelçiliğin, iki haftadır çalışmalarını süreksiz olarak Kabil Havaalanında yürüttüğünü belirterek, “Önceki gün bir daha kent merkezindeki büyükelçilik binamıza döndüler ve faaliyetlerine buradan devam ediyorlar. Şu anki planımız bu türlü diplomatik varlığımızın sürdürülmesi istikametinde. Planlarımızı güvenlik durumuyla ilgili gelişmelere nazaran daima güncelliyoruz. Tüm ihtimallere karşı gerekli alternatif planlarımızı hazır tutuyoruz. İşçimizin güvenliği önceliğimizdir.” sözlerini kullandı.
“Burada da natürel Taliban’ın bayanlara bakışı bana göre 20 yıl öncesi üzere olmayacaktır”
Erdoğan, bir basın mensubunun Müslüman bayanların deneyimlerini Afgan bayanlarla paylaşabilmesi için teklifini sorması üzerine Erdoğan, “Afgan bayanlarıyla alakalı olarak, biz ülkemizdeki bayanları nasıl görüyorsak Afganistan’daki bayanların birebir hakları yaşaması noktasında elimizden gelen bütün çabayla adımlarımızı atarız.” dedi.
Fakat Afganistan’ın kurallarıyla Türkiye’nin koşullarının birebir biçimde değerlendirilemeyeceğini tabir eden Erdoğan, şunları kaydetti:
“Orada şu anda muhakkak bir müddetç var ve bu sürecin bir akıp gitmesi lazım ki sağlıklı bir ortam ortaya çıksın. Vakit zaman Afganistan’dan parlamentodan gelen bayan parlamenterler oldu. Onlarla da görüşürdüm. Onlar da kendi bayanlarının duruşunu anlattıkları vakit muhakkak bir ilerleme kaydettiklerini söylerlerdi. Örnek olarak da bizim bayanlarımızı gösterirlerdi. Artık burada da natürel Taliban’ın bayanlara bakışı bana bakılırsa 20 yıl öncesi üzere olmayacaktır. Onlar bu hususta da bir değişikliği kesinlikle goreceklerdir. Bunların bulunduğu yerde direnmelerinin de herbiçimde manası olmayacaktır. Ve bütün bu görüşmelerde, gelişmelerde, bir daha az evvel söylemiş olduğim üzere, bizden istedikleri bir dayanak olması halinde biz her türlü takviyesi Afganistan’a veririz ki bu reformist bir yaklaşımdır. Bu reformist yaklaşımda da bir daha Afganistan bu biçimde bir talepte bulunursa biz bu talebi de yerine getiririz.”
“DEAŞ’a karşı dünyada kararlı çaba eden tek ülke; Türkiye”
Bir gazetecinin eski ABD Lideri Donald Trump’ın DEAŞ’ın Horasan kümesine ait “DEAŞ’ın yüzde 100’ünü devirdim. Suriye’de, Irak’ta devirdik. Artık yeni bir DEAŞ var.” açıklamasıyla ilgili görüşünü sorması üzerine Erdoğan, “Doğrusu ben bu açıklamayı hiç hakikat bulmuyorum. bu biçimde bir şey katiyen kelam konusu değil.” dedi.
Trump ile ikili özel görüşmelerinin olduğunu lisana getiren Erdoğan, şu biçimde konuştu:
“Ama bir kez Amerika, DEAŞ’ı bitirmemiştir. DEAŞ’a karşı da hiç bu biçimde önemli ve kararlı bir çaba vermemiştir. DEAŞ’a karşı dünyada kararlı çaba eden tek ülke vardır, o da Türkiye’dir. Bu çabayı biz ülkemizde verdik, veriyoruz, şu anda hala veriyoruz. Irak’ta verdik, veriyoruz. Suriye’de verdik, veriyoruz. Sanki onlar dünyanın neresinde DEAŞ ile gayret vermişler? Şayet bunları bitirmiş olsalardı Irak’takileri bitirirlerdi; Irak’ta bile halledemediler. Bu gayret şu anda hala devam ediyor. Temennim odur ki şu anda Biden idaresi Amerika’nın bıraktığı yerden, bu biçimde bir yaklaşımı devam ettirsin ve DEAŞ Horasan’ı halletsinler. Zira artık önümüzde artık DEAŞ Horasan diye bir şey çıktı. Onlarla bu çabayı sürdürelim. Biz de onlarla birlikte adım atarız.”
“Kendi içlerinde bu sonucu vermeleri bizim bu biçimde bir adımı atmamız için yeterlidir”
Erdoğan, bir gazetecinin “Bosna Hersek’te BM’nin eski Yüksek Temsilcisi Valentin İnzko’nun Srebrenitsa Soykırımı’nın inkarını hata sayan sonucu ile başlayan tansiyona karşın Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Kurulu’nun üç üyesi, zat-ı devletlerinin ziyareti vesilesiyle bir ortaya geldiler. Hem Sırp önder Milorad Dodik’in tıpkı vakitte Hırvat önder Jelko Komşiç’in Türkiye’nin bölgede huzur ve barışın garantörü olduğu formundaki beyanları dikkate alındığında ülkemizin Bosna’da bundan daha sonra üstleneceği rol ne olacaktır?” sorusu üzerine, şu değerlendirmede bulundu:
“Bosna’da şayet bu üçlü kendi içinde bir beraberlik sağlar ve ‘Biz Türkiye’ye bu biçimde bir vazifesi vermek istiyoruz, bizim işimize kimse karışmasın, yalnızca Türkiye burada bizim ismimize bir orta buluculuk yapsın.’ derlerse biz bu biçimde bu işe gireriz. Fakat Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Kurul üyelerinin bu sonucu vermesi lazım. Kendi içlerinde bu sonucu vermeleri bizim bu biçimde bir adımı atmamız için kafidir. Kendilerine söylemiş oldum esasen. ‘Eğer bu biçimde bir karar verecek olursanız biz de değerlendirmelerimizi yaparız. Bir yerlerden talimat bekleyerek değil, siz üçlü olarak bu sonucu verin. daha sonrasında da sizin aldığınız karar üzerine bu adımı iyisiyle atarız.’ dedim.”
“Bölgemizde yeni, yapan yaklaşımlara gereksinim var”
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın Türk kamuoyundan kimi olumlu sinyaller aldıklarını belirterek, “Bu sinyalleri değerlendireceğiz.” formundaki açıklaması sorulan Erdoğan, Ermenistan’da kurulan yeni hükümetin bölge için iyi olmasını temenni etti.
Erdoğan, “Bölgemizde yeni, yapan yaklaşımlara muhtaçlık var. Görüş ve beklenti farklılıkları bulunsa da birbirinin toprak bütünlüğü ve egemenliğine hürmet dahil, itimat temelinde yeterli komşuluk münasebetleri geliştirmek için samimi bir uğraş göstermek, sorumlu bir hareket üslubu olacaktır. ” dedi.
Yakın tarihin hasımlık kaynağı olmaması, sürdürülebilir barış ve birlikte yaşama için yapan adımlar atılması gerektiğine işaret eden Erdoğan, “Tek taraflı suçlamalar yerine ileri bakan, gerçekçi yaklaşımlar hakim olmalıdır. Bu istikamette ilerlemeye hazır olduğunu beyan eden bir Ermenistan hükümeti ile bağlarımızı kademeli olarak olağanlaştırmak için çalışabiliriz. Artık barış ve istikrarı kalıcı hale getirip ekonomik kalkınma ve bölgesel iş birliği kurallarını sağlamalıyız.” diye konuştu.
Benzeri anlayışla, Azerbaycan’ın da kapsamlı bir barış mutabakatı için Ermenistan ile müzakereler başlatmayı önerdiğini aktaran Erdoğan, şunları kaydetti:
“9 Kasım 2020 tarihindeki üçlü deklarasyonda mutabık kalındığı üzere tüm bölgenin birbirine bağlanması suretiyle, güney Kafkasya’yı dönüştürecek yeni fırsatlar doğacaktır. Bu tarihi fırsatı güzel kullanmak isteyen tüm taraflarla çalışmaya hazırız. 5’li ya da 6’lı bir platform teklifimiz ortada. Bu platformun ortasında Türkiye, Azerbaycan, Rusya, İran ve Ermenistan var. Hatta biz dedik ki bunun içerisine Gürcistan’ı da koyalım. Şayet bu platform bu türlü kabul edilmiş olsa o denli zannediyorum ki bölge fazlaca daha rahatlayacak. Zira bölgede demir yollarının, otoyolların yapılması gerekiyor. Bu platform olduğu takdirde bu yollar, gönülleri de birbirine bağlayacaktır. bu biçimde bir adımın atılmasıyla da bölgedeki sorunları aşmış oluruz diye düşündük. Sayın Putin’le bunları görüştüğümüzde mutabık kaldık. Tıpkı biçimde İlham Aliyev’le mutabık kaldık. Bu ortada İran’da Cumhurbaşkanı değişikliği oldu. İran’ın yeni Cumhurbaşkanı Sayın Reisi ile de bunu konuşabiliriz. daha sonra bir daha bu platformun hayata geçirilmesi için adımlarımızı atarız.”
S-400 problemi Rusya ziyaretinde ele alınacak
“Rus yetkililerden ikinci paket S-400 alımıyla ilgili ilerleme sağlandığı açıklaması geldi. İkinci paket alım kelam konusu mu?” sorusu üzerine Erdoğan, “Rusya ile ilgili, ikinci paketin alımı vesaire, bu konularda bizim rastgele bir tereddüdümüz yok. Rusya ile bizim gerek S-400 konusu olsun gerek savunma sanabir daha yönelik olsun, birfazlaca adımımız var. Hatta daha değişik bir alternatifi söyleyeyim. örneğin bu yangınlarda onlardan gelen Ilyushin uçaklarını kullandık. Son telefon konuşmamızda da bu mevzuyu görüştük. Rusya seyahatimde de bütün bunların hepsini tekrar ele alacağız.” tabirlerini kullandı.
Türkiye-İsrail bağlantıları
Erdoğan, İsrail ile bağların güzelleştirilmesiyle ilgili işleyen rastgele bir müddetcin bulunup bulunmadığına ait soruya karşılık, “Biz İsrail ile ilgili durumları aslına bakarsan Sayın Cumhurbaşkanı’yla görüşerek gözden geçirmiş bulunuyoruz. Kâfi ki başbakan ve öbür bakanlarda bir kasvet olmasın. Şayet bu BM Genel Konseyinde Sayın Cumhurbaşkanı orada olursa tahminen onunla orada da bir görüşmemiz olabilir.” cevabını verdi.
Taliban’la masaya oturulmaması konusundaki görüşlerin aktarılması üzerine Erdoğan, “Biz tahlil odaklı çalışıyoruz. ‘Taliban’la birebir masaya oturulmasın’ diyorlar. Bir kez tıpkı masaya oturmadan hiç bir yerde siz bir tahlil üretemezsiniz. Bizim bu noktada özgüvenimiz var. Özgüvenimizle birlikte şayet Türkiye’ye bu biçimde bir şey gelirse, biz de değerlendirmelerimizi yaparız. Değerlendirmelerimizi yaptıktan daha sonra da bu biçimde bir işe girmemiz gerekirse gireriz, girmememiz gerekirse girmeyiz” sözlerini kullandı.
Erdoğan: Balkanlara ilgi devam edecek
Bosna Hersek ve Karadağ’a gerçekleştirdiği ziyaretler çerçevesinde temaslarını tamamladığını, ziyaretinin birinci durağı olan Saraybosna’da Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Kurulu üyeleriyle bir ortaya geldiğini lisana getiren Erdoğan, Bosna Hersek’teki temaslarında gerek ikili, gerek bölgesel, gerek global bahisleri ve her alandaki iş birliğini daha da ilerletmek için bir arada atabilecek adımları konuştuklarını aktardı.
Saraybosna-Belgrad otoyolu başta olmak üzere türlü alanlardaki mevcut projelerde gelinen kademeyi kıymetlendirme fırsatı bulduklarını tabir eden Erdoğan, “Ülkelerimizin faydası ve Bosna Hersek’in kalkınma çabalarının desteklenmesi ismine hayata geçirebileceğimiz yeni iş birliği alanları üzerinde fikir teatisinde bulunduk. Güncellenmiş Hür Ticaret Muahedesinin 1 Ağustos 2021 prestijiyle yürürlüğe girmesi, gerek ticaretimizin gerek Bosna Hersek’teki yatırımlarımızın artmasına katkı sağlayacaktır.” diye konuştu.
Erdoğan, ziyaretinin Karadağ kısmında de gerek Cumhurbaşkanı Milo Cukanoviç gerek Başbakan Zdravko Krivokapiç ile samimi ve verimli görüşmeler yaptıklarını, bununla birlikte Parlamento Lideri Aleksa Beçiç ile de ikili ve heyetler ortası görüşme gerçekleştirdiklerini anlattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Karadağ ziyaretine ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Dost ve müttefik Karadağ ile daima gelişen münasebetlerimizin daha da ilerlemesi için bir arada atabileceğimiz adımları değerlendirdik. Her manada epeyce dostça bağlantılar sürdürdüğümüz Karadağ’daki temaslarımda birebir anlayışın Karadağlı dostlarımızca da paylaşıldığını görmekten memnuniyet duydum. Öbür yandan Karadağ tarafında bilhassa oradaki Türk yatırımlarının artmasını dilek eden kuvvetli bir irade olduğunu gözlemlemek bizleri sevindirdi.”
Ziyareti sırasında Karadağ’daki akraba toplulukların temsilcileri ve İslam Birliği Lideri ile de bir ortaya geldiğini söz eden Erdoğan, “Bosna Hersek ve Karadağ ziyaretlerimiz, buralarda yaptığımız programlar, Balkan bölgesine yönelik kapsamlı ve fazlaca istikametli münasebetlerimizin güçlendirilmesi için yürüttüğümüz siyasetin son halkasını oluşturuyor” dedi.
Bosna Hersek ile 1 milyar euroluk ticaret gayesi
Türkiye-Bosna Hersek ticaretinde 1 milyar euro amacına değinen Erdoğan, “Boşnak, Hırvat, Sırp, tüm Bosna Hersekli muhataplarla yakın temaslarımızı sürdüreceğiz. Bosna Hersek ile ticaret hacmimizi 1 milyar avroya çıkartmayı planlıyoruz. Bunun için ek adımlar atıyoruz. Bu noktada Saraybosna-Belgrad otobanının tamamlanmasını epey önemsiyorum. Bu otoban Balkanların barış yolu projesi olacak ve tüm bölgenin kalkınmasına, barış ve istikrarına katkı sağlayacak. Sava ırmağının üstündeki köprü de 2022’nin sonunda tamamlanacak. Temelini bizler önderler olarak birlikte atmıştık. Bunlara Bosna Hersek’in ekonomik kalkınmasını sağlayacak projeler olarak bakıyoruz” dedi.
Erdoğan’dan Afganistan bildirisi: Hızla toparlanmalılar
Erdoğan, değerlendirmelerinin akabinde basın mensuplarının sorularını da yanıtladı.
Bir basın mensubunun “Afganistan’da güvenlik ve istikrarın sağlanmasında Türkiye’nin yeni kurulacak hükümete nasıl bir dayanağı olabilir? Bu minvalde Afganistan’ın güvenliğinin yalnızca Afgan halkı açısından değil, komşu ülkeleri açısından da son derece kıymetli olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye’nin öncülüğünde Afganistan’ın komşuları olan Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan’ın da dahil olduğu bir müddetç işletilebilir mi?” sorusu üzerine Erdoğan, şu anda çabucak hemen Afganistan’da bir hükümetin kurulmadığını ve ne üzere bir getirisi gdolayısü olacağının muhakkak olmadığını vurguladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu biçimde konuştu:
“Taliban’ın açıklamaları ölçülü ancak 20 yıl öncesinin açıklamalarıyla, şimdiki açıklamalar sanki örtüşüyor mu? Buna baktığımız vakit burada doğal tereddütler kelam konusu. Burada süreci şu anda bizim hassasiyetle izlememiz lazım. İşte bakın hiç umulmadık anda 200’e yakın insan öldü. Ölenlerin ortasında Taliban mensupları da var. Edinilen istihbarata göre, büsbütün DEAŞ Horasan deniliyor. Biz burada süreci dikkatle takip etmeliyiz. Bir kez muhakkak Taliban’ın devlet olma yahut devlet yönetme noktasındaki duruşu nedir, bunu bakılırsaceğiz.
Biz 20 yıldır Afganistan’a gerek altyapı gerek üstyapı ile ilgili olsun, her türlü takviyesi verdik. Lakin gel gör ki, örneğin Afganistan’ın kuzeyinde Taliban fazlaca önemli hasarlar verdi. örneğin şu anda kendisi de bir Türk olan Dostum tehdit altında olduğu için Afganistan’dan çıkmak zorunda kaldı. Artık bunlar alışılmış düşündürücü. Yarın diğer ne olur ne olmaz bunları bilemeyiz. Birebir biçimde Afganistan’ın komşusu durumunda olan ülkeler, Azerbaycan’dan başlamak suretiyle, burada Türkmenistan, öbür tarafta Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan daima birlikte Taliban’ın atacağı olumlu adımlara tahminen ortak olmak isterler.
Biz de bu noktada yardımcı olmak isteriz. Türkiye Cumhuriyeti’nin muhakkak bir birikimi var, aşikâr bir altyapısı var. Bu birikim ve altyapıyla yardımcı olmak isteriz. Lakin yardımcı olabilmek için de kapıların bir açılması lazım. Onun için de şu anda bizim istihbaratımızın Taliban muhataplarıyla görüşmeleri oluyor. Bunun haricinde güneyde kimi ülkelerde bir ortaya gelmek suretiyle görüşmeler oluyor. Hepsinden öte işte artık Hekim Abdullah Abdullah ve Hamid Karzai oralarda bir ortaya geliyorlar. Onların verdiği sinyaller de bizim için fazlaca epeyce kıymetli. Türkiye olarak bizim sıkıntımız şu; Afganistan hızla toparlanmalıdır. Artık Afgan halkı bu kadar yükü çekemez. Ortada 40 milyona yakın bir nüfus var. Devasa bir ülke var. Biz Afganistan’ın birliğine, birlikteliğine her türlü takviyesi vermeye hazırız. Kâfi ki Afganistan tarafınca da bu manada o yaklaşımı nazaranlim.”
“Libya üzere bir muahede yapmak mümkün değil diyemem”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir basın mensubunun “Dün Türkiye’nin teknik heyet haricinde sivil ve askeri bütün ögelerini Afganistan’dan çektiğini söylemiş olduniz. Buraya Libya gibisi bir mutabakat ile dönme ihtimali var mı? Şimdiden bunu konuşmak erken mi? ‘Taliban’ın Kabil Havalimanı’nın işletilmesi noktasında bize teklifleri var. Bu bahiste çabucak hemen verilmiş bir sonucumız yok’ dediniz. Hangi koşullar altında bunu kabul ederiz. Muahede sağlanırsa Somali gibisi bir işletme durumu mu olur? Türkiye Afganistan krizinde ne tıp bir rol oynayabilir?” sorusu üzerine, “Libya üzere bir mutabakat yapmak mümkün değil diyemem. Tıpkı cins bir muahedeyi yaparız. Kâfi ki tıpkı biçimde karşımızda bir muhatap bulalım. Şayet birebir biçimde bir muhatap karşımızda olursa niçin o denli bir muahede yapmayalım? Bizim kaygımız sorun çözmek.” diye konuştu.
Türkiye, Taliban’la tıpkı masaya oturacak mı?
Türkiye’de Taliban’ın muhatap alınmaması konusundaki görüşlerin hatrılatılması üzerine Erdoğan şu değerlendirmeleri yaptı:
“Bizi kimi bölümler ilgilendirmez. Biz kendi irademize bakacağız. Biz ne düşünüyoruz, ne yapacağız ona bakarız. Türkiye’nin bu kimi kısımlar söylemiş olduğiniz muhalefeti, ana muhalefeti hiç bir biçimde tahlil odaklı çalışmadı ki… Lakin biz tahlil odaklı çalışıyoruz. ‘Taliban’la birebir masaya oturulmasın’ diyorlar. Bir kere birebir masaya oturmadan hiç bir yerde siz bir tahlil üretemezsiniz. örneğin Dodik, ‘Biz neden üçüncü bir ülkeyi kalkıp da ortamıza sokalım? Erdoğan var, Erdoğan’ı davet edelim. Türkiye var, Türkiye’yi davet edelim. Onlarla biz bu işi yapalım’ diye basın toplantısında açık açık söylemiş oldu. Ortada bu cins şeyler de var. Ancak bu hususta Türkiye’nin muhalefeti, ana muhalefeti bu biçimde bir yaklaşımın içerisine girmedi, girmez. Ancak bizim bu noktada özgüvenimiz var. Özgüvenimizle birlikte şayet Türkiye’ye bu biçimde bir şey gelirse, biz de değerlendirmelerimizi yaparız. Değerlendirmelerimizi yaptıktan daha sonra da bu biçimde bir işe girmemiz gerekirse gireriz, girmememiz gerekirse girmeyiz.
Biliyorsunuz birinci etapta biz Afganistan’dan çıkmayı düşünmedik. NATO tepesinde de bunları Biden ile konuştuk lakin Biden’a biz 3 tane teklif getirdik. Dedik ki, bir sefer idari ve mali noktada bize takviye olacaksınız. İki, diplomatik dayanak vereceksiniz. Üç, lojistik dayanak vereceksiniz. Şayet bunlar verilirse biz burada kalabiliriz. Havaalanı sıkıntısında de Taliban ne diyor, ‘Güvenliği bize verin lakin işletmeyi siz alın.’ Nasıl güvenliği size veririz? Güvenliği siz aldınız, daha sonrasında orada bir daha kan gövdeyi gdolayırse biz bunu dünyaya nasıl izah edeceğiz? Bu kolay bir iş değil. İşte bunlar konuşuldu, çabucak sonraki gün 200’e yakın kişi öldü.”
“Onlar da görmüştür belki” değerlendirmesi üzerine Erdoğan, “Belki… Ancak bütün bunların riski var. Biz artık evvelki gece prestijiyle elhamdülillah bütün oradaki grubumuzu aldık; asker, sivil döndük. bu biçimdece Afganistan’dan grubumuzu çıkarmış olduk.” dedi.
Büyükelçiliğin çalışmalarının sorulması üzerine Erdoğan, büyükelçiliğin, iki haftadır çalışmalarını süreksiz olarak Kabil Havaalanında yürüttüğünü belirterek, “Önceki gün bir daha kent merkezindeki büyükelçilik binamıza döndüler ve faaliyetlerine buradan devam ediyorlar. Şu anki planımız bu türlü diplomatik varlığımızın sürdürülmesi istikametinde. Planlarımızı güvenlik durumuyla ilgili gelişmelere nazaran daima güncelliyoruz. Tüm ihtimallere karşı gerekli alternatif planlarımızı hazır tutuyoruz. İşçimizin güvenliği önceliğimizdir.” sözlerini kullandı.
“Burada da natürel Taliban’ın bayanlara bakışı bana göre 20 yıl öncesi üzere olmayacaktır”
Erdoğan, bir basın mensubunun Müslüman bayanların deneyimlerini Afgan bayanlarla paylaşabilmesi için teklifini sorması üzerine Erdoğan, “Afgan bayanlarıyla alakalı olarak, biz ülkemizdeki bayanları nasıl görüyorsak Afganistan’daki bayanların birebir hakları yaşaması noktasında elimizden gelen bütün çabayla adımlarımızı atarız.” dedi.
Fakat Afganistan’ın kurallarıyla Türkiye’nin koşullarının birebir biçimde değerlendirilemeyeceğini tabir eden Erdoğan, şunları kaydetti:
“Orada şu anda muhakkak bir müddetç var ve bu sürecin bir akıp gitmesi lazım ki sağlıklı bir ortam ortaya çıksın. Vakit zaman Afganistan’dan parlamentodan gelen bayan parlamenterler oldu. Onlarla da görüşürdüm. Onlar da kendi bayanlarının duruşunu anlattıkları vakit muhakkak bir ilerleme kaydettiklerini söylerlerdi. Örnek olarak da bizim bayanlarımızı gösterirlerdi. Artık burada da natürel Taliban’ın bayanlara bakışı bana bakılırsa 20 yıl öncesi üzere olmayacaktır. Onlar bu hususta da bir değişikliği kesinlikle goreceklerdir. Bunların bulunduğu yerde direnmelerinin de herbiçimde manası olmayacaktır. Ve bütün bu görüşmelerde, gelişmelerde, bir daha az evvel söylemiş olduğim üzere, bizden istedikleri bir dayanak olması halinde biz her türlü takviyesi Afganistan’a veririz ki bu reformist bir yaklaşımdır. Bu reformist yaklaşımda da bir daha Afganistan bu biçimde bir talepte bulunursa biz bu talebi de yerine getiririz.”
“DEAŞ’a karşı dünyada kararlı çaba eden tek ülke; Türkiye”
Bir gazetecinin eski ABD Lideri Donald Trump’ın DEAŞ’ın Horasan kümesine ait “DEAŞ’ın yüzde 100’ünü devirdim. Suriye’de, Irak’ta devirdik. Artık yeni bir DEAŞ var.” açıklamasıyla ilgili görüşünü sorması üzerine Erdoğan, “Doğrusu ben bu açıklamayı hiç hakikat bulmuyorum. bu biçimde bir şey katiyen kelam konusu değil.” dedi.
Trump ile ikili özel görüşmelerinin olduğunu lisana getiren Erdoğan, şu biçimde konuştu:
“Ama bir kez Amerika, DEAŞ’ı bitirmemiştir. DEAŞ’a karşı da hiç bu biçimde önemli ve kararlı bir çaba vermemiştir. DEAŞ’a karşı dünyada kararlı çaba eden tek ülke vardır, o da Türkiye’dir. Bu çabayı biz ülkemizde verdik, veriyoruz, şu anda hala veriyoruz. Irak’ta verdik, veriyoruz. Suriye’de verdik, veriyoruz. Sanki onlar dünyanın neresinde DEAŞ ile gayret vermişler? Şayet bunları bitirmiş olsalardı Irak’takileri bitirirlerdi; Irak’ta bile halledemediler. Bu gayret şu anda hala devam ediyor. Temennim odur ki şu anda Biden idaresi Amerika’nın bıraktığı yerden, bu biçimde bir yaklaşımı devam ettirsin ve DEAŞ Horasan’ı halletsinler. Zira artık önümüzde artık DEAŞ Horasan diye bir şey çıktı. Onlarla bu çabayı sürdürelim. Biz de onlarla birlikte adım atarız.”
“Kendi içlerinde bu sonucu vermeleri bizim bu biçimde bir adımı atmamız için yeterlidir”
Erdoğan, bir gazetecinin “Bosna Hersek’te BM’nin eski Yüksek Temsilcisi Valentin İnzko’nun Srebrenitsa Soykırımı’nın inkarını hata sayan sonucu ile başlayan tansiyona karşın Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Kurulu’nun üç üyesi, zat-ı devletlerinin ziyareti vesilesiyle bir ortaya geldiler. Hem Sırp önder Milorad Dodik’in tıpkı vakitte Hırvat önder Jelko Komşiç’in Türkiye’nin bölgede huzur ve barışın garantörü olduğu formundaki beyanları dikkate alındığında ülkemizin Bosna’da bundan daha sonra üstleneceği rol ne olacaktır?” sorusu üzerine, şu değerlendirmede bulundu:
“Bosna’da şayet bu üçlü kendi içinde bir beraberlik sağlar ve ‘Biz Türkiye’ye bu biçimde bir vazifesi vermek istiyoruz, bizim işimize kimse karışmasın, yalnızca Türkiye burada bizim ismimize bir orta buluculuk yapsın.’ derlerse biz bu biçimde bu işe gireriz. Fakat Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Kurul üyelerinin bu sonucu vermesi lazım. Kendi içlerinde bu sonucu vermeleri bizim bu biçimde bir adımı atmamız için kafidir. Kendilerine söylemiş oldum esasen. ‘Eğer bu biçimde bir karar verecek olursanız biz de değerlendirmelerimizi yaparız. Bir yerlerden talimat bekleyerek değil, siz üçlü olarak bu sonucu verin. daha sonrasında da sizin aldığınız karar üzerine bu adımı iyisiyle atarız.’ dedim.”
“Bölgemizde yeni, yapan yaklaşımlara gereksinim var”
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın Türk kamuoyundan kimi olumlu sinyaller aldıklarını belirterek, “Bu sinyalleri değerlendireceğiz.” formundaki açıklaması sorulan Erdoğan, Ermenistan’da kurulan yeni hükümetin bölge için iyi olmasını temenni etti.
Erdoğan, “Bölgemizde yeni, yapan yaklaşımlara muhtaçlık var. Görüş ve beklenti farklılıkları bulunsa da birbirinin toprak bütünlüğü ve egemenliğine hürmet dahil, itimat temelinde yeterli komşuluk münasebetleri geliştirmek için samimi bir uğraş göstermek, sorumlu bir hareket üslubu olacaktır. ” dedi.
Yakın tarihin hasımlık kaynağı olmaması, sürdürülebilir barış ve birlikte yaşama için yapan adımlar atılması gerektiğine işaret eden Erdoğan, “Tek taraflı suçlamalar yerine ileri bakan, gerçekçi yaklaşımlar hakim olmalıdır. Bu istikamette ilerlemeye hazır olduğunu beyan eden bir Ermenistan hükümeti ile bağlarımızı kademeli olarak olağanlaştırmak için çalışabiliriz. Artık barış ve istikrarı kalıcı hale getirip ekonomik kalkınma ve bölgesel iş birliği kurallarını sağlamalıyız.” diye konuştu.
Benzeri anlayışla, Azerbaycan’ın da kapsamlı bir barış mutabakatı için Ermenistan ile müzakereler başlatmayı önerdiğini aktaran Erdoğan, şunları kaydetti:
“9 Kasım 2020 tarihindeki üçlü deklarasyonda mutabık kalındığı üzere tüm bölgenin birbirine bağlanması suretiyle, güney Kafkasya’yı dönüştürecek yeni fırsatlar doğacaktır. Bu tarihi fırsatı güzel kullanmak isteyen tüm taraflarla çalışmaya hazırız. 5’li ya da 6’lı bir platform teklifimiz ortada. Bu platformun ortasında Türkiye, Azerbaycan, Rusya, İran ve Ermenistan var. Hatta biz dedik ki bunun içerisine Gürcistan’ı da koyalım. Şayet bu platform bu türlü kabul edilmiş olsa o denli zannediyorum ki bölge fazlaca daha rahatlayacak. Zira bölgede demir yollarının, otoyolların yapılması gerekiyor. Bu platform olduğu takdirde bu yollar, gönülleri de birbirine bağlayacaktır. bu biçimde bir adımın atılmasıyla da bölgedeki sorunları aşmış oluruz diye düşündük. Sayın Putin’le bunları görüştüğümüzde mutabık kaldık. Tıpkı biçimde İlham Aliyev’le mutabık kaldık. Bu ortada İran’da Cumhurbaşkanı değişikliği oldu. İran’ın yeni Cumhurbaşkanı Sayın Reisi ile de bunu konuşabiliriz. daha sonra bir daha bu platformun hayata geçirilmesi için adımlarımızı atarız.”
S-400 problemi Rusya ziyaretinde ele alınacak
“Rus yetkililerden ikinci paket S-400 alımıyla ilgili ilerleme sağlandığı açıklaması geldi. İkinci paket alım kelam konusu mu?” sorusu üzerine Erdoğan, “Rusya ile ilgili, ikinci paketin alımı vesaire, bu konularda bizim rastgele bir tereddüdümüz yok. Rusya ile bizim gerek S-400 konusu olsun gerek savunma sanabir daha yönelik olsun, birfazlaca adımımız var. Hatta daha değişik bir alternatifi söyleyeyim. örneğin bu yangınlarda onlardan gelen Ilyushin uçaklarını kullandık. Son telefon konuşmamızda da bu mevzuyu görüştük. Rusya seyahatimde de bütün bunların hepsini tekrar ele alacağız.” tabirlerini kullandı.
Türkiye-İsrail bağlantıları
Erdoğan, İsrail ile bağların güzelleştirilmesiyle ilgili işleyen rastgele bir müddetcin bulunup bulunmadığına ait soruya karşılık, “Biz İsrail ile ilgili durumları aslına bakarsan Sayın Cumhurbaşkanı’yla görüşerek gözden geçirmiş bulunuyoruz. Kâfi ki başbakan ve öbür bakanlarda bir kasvet olmasın. Şayet bu BM Genel Konseyinde Sayın Cumhurbaşkanı orada olursa tahminen onunla orada da bir görüşmemiz olabilir.” cevabını verdi.